In 1943 werd in de aardlagen onder het dorp Schoonebeek een olieveld ontdekt. Dit veld werd vervolgens geëxploiteerd door de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM). Met zogenaamde ja-knikkers werden tot 1996 zo’n 250 miljoen vaten olie opgepompt. De olie werd met de trein vervoerd vanaf Emplacement Schoonebeek.
[30 juni 2020] Kort voor Schoonebeek kom ik weer uit bij het grensdiep en vind daar aan de Duitse kant de groene ja-knikkers, die olie omhoog pompen. Heel sloom gaat de kop op en neer. Er is een grensbrug over het diep. Naast de brug staat een monumentaal grote populier, stamomtrek minstens 4 meter, met de grenspaal pal ernaast.
Aan de andere kant van het grensweggetje staat een bord met uitleg over het Nederlandse ‘oliewincomplex’ dat daarachter ligt. Dan dringt ’t tot me door: dit is precies hetzelfde als honderd meter zuidelijker, aan de andere kant van het diepje. Het ziet er alleen heel anders uit. De groene, ouderwetse ja-knikkers aan de Duitse kant en aan de Nederlandse kant modernere machines; maar in de strakke palen gaat op dezelfde manier een kolom sloom van boven naar beneden.
In Nederland heeft men op deze plek jarenlang niet naar olie gepompt, maar men is recent weer begonnen. Nu met nieuwe machinerie, hetgeen er iets minder ‘romantisch’ uit ziet. Op het bord staat: ‘weet u wel, dat u zich hier boven het grootste olieveld van Noordwest-Europa bevindt?’.
Op maandag 8 november 1976 ging er iets mis: in de vroege ochtend begaf de afsluiter bij een van de putten het. Hierdoor spoot er gedurende een krappe twee dagen lang een formatie vloeistof, met zand en olie, uit de put. Een groot gedeelte van Schoonebeek werd bedekt onder een laagje oliehoudend zand. Pas dinsdagavond lukte het de technici de put af te sluiten. De NAM liet alles reinigen door schoonmaakploegen en keerde schadevergoedingen uit aan de gedupeerden.
In 1996 bestond het opgepompte product uit 95% zout water en 5% olie. De winning werd gestaakt omdat deze te onrendabel was geworden.
In 2005 werd bekeken of weer opnieuw kon worden gestart met de oliewinning. Hiervoor is in november en december van dat jaar seismologisch onderzoek gedaan en werd over een groot gebied een meetnetwerk aangelegd. In december 2007 werd bekendgemaakt dat in 2010 weer gestart zou worden met het winnen van olie.
De ja-knikkers keerden echter niet meer terug. Omdat het steeds lastiger was geworden om de taaie, stroperige olie uit de grond te halen, past de NAM nu stoominjectie toe. De stoom wordt gehaald uit een nieuw gebouwde installatie, die naast de rioolzuiveringsinstallatie in Emmen staat. Met restwarmte van een warmtekrachtcentrale wordt het water tot stoom verhit. Daaruit wordt tegelijkertijd elektriciteit opgewekt. De opgepompte olie wordt getransporteerd naar een raffinaderij in het Duitse Lingen. Het project zorgt ervoor dat de Nederlandse aardoliereserves met ongeveer 50 procent toegenomen zijn.
In 2016 eiste de provincie Overijssel de stopzetting van de oliewinning. De provincie maakte zich zorgen over het vervuilde afvalwater dat vrijkomt bij de oliewinning. Uit het najaar van 2016 zijn hierover op meerdere nieuwsplatforms nog berichten te lezen.
Wat er daarna gebeurd is, was voor mij eind 2020 mij niet geheel duidelijk. In juni 2020 heeft beantwoording van Kamervragen plaatsgevonden. Lees je dit als niet-deskundige buitenstaander, dan word je daar zomaar wat sceptisch van: meer onderzoek wordt toegezegd, etc. etc.
Maar op 31 maart 2021 kopt een artikel van TV Drenthe: Olieproductie Schoonebeek naar hoogtepunt dankzij technische aanpassingen. In dit artikel vind ik geen enkele verwijzing naar de milieuproblemen of bemoeienis van de landelijke politiek.
In de Zwaantje Hans-Stokman’s Hof in Schoonebeek is een permanente expositie over de oliewinning in Schoonbeek te bezoeken.
Verder westwaarts fietsend langs het Schoonebekerdiep zie je links, aan de overkant van het water, de groene Duitse ja-knikkers. Rechts de Nederlandse exemplaren. Langs het fietspad lopen bovengronds de dikke groene buizen, waarmee de olie wordt afgevoerd (lijkt mij). Ze lopen soms in haakse bochten, naar links, naar rechts, weer terug. Waar zou dat voor dienen?
Gebruikte informatie
* Olie maakte Schoonebeek rijk, maar jaknikkers zijn er nu nauwelijks meer te vinden, AD, 20 augustus 2020
* Veertig jaar geleden zat heel Schoonebeek onder de olie, RTV Drenthe, 8 november 2016:
* Informatie over oliewinning Schoonebeek op Wiki-pagina Schoonebeek
* Rechter buigt zich over stopzetting oliewinning in Schoonebeek, DvhN, 26 september 2016:
* Overijssel eist stopzetting oliewinning Drenthe, EenVandaag, 13 oktober 2016
* ‘Drenthe kan meer banen creëren na stopzetten gaswinning’, RTV Drenthe, 11 februari 2019
* Beantwoording Kamervragen, juni 2020, over oliewinning Drenthe
* Permanente expositie oliewinning Schoonebeek in Zwaantje Hans-Stokman’s Hof in Schoonebeek
* Olieproductie Schoonebeek naar hoogtepunt dankzij technische aanpassingen