De Vrijdijk is ooit een strook niemandsland geweest tussen Duitsland en Nederland. Het is een zandpad met verhoogde berm, waarin om de zoveel honderd meter een grenspaal. Na de Eerste Wereldoorlog is de Vrijdijk aan Nederland toegewezen.
[18 augustus 2020] Verderop rijd ik op de weg met de naam Grensweg. Nog iets verder gaat deze over in een fietspad. Daarna fiets ik een uur lang wellicht de fraaiste grensroute van heel Nederland! En echt òp de grens! Nou, om nog specifieker te zijn: de grens is feitelijk de houtwal links naast het fietspad. Om de kilometer staat er een grenspaal tussen de eiken, berken en struiken. De houtwal wordt soms zo breed, dat het een stuk bos is. Aan de westkant zijn prachtige heidevelden met struiken en bomen, en veel – echt paarse – heide. Soms tref je wat akkerlanden met mais, of weiden met schapen. Het is een geweldig landschap en heerlijk fietspad met het geknisper van de gemalen schelpen.
Op een paar plaatsen langs dit pad zijn ‘commiezenhutten’ geplaatst. De hutten lijken niet gerestaureerd maar zelfs helemaal nieuw. De commiezenhutten werden eertijds op de grens gebouwd. Ze lagen deels ondergronds om minder op te vallen. Ze boden de commiezen (douane-ambtenaren), die bij nacht en ontij smokkelaars najoegen, onderdak van waaruit ze via kijkgaten onopgemerkt de grens konden controleren. Ook werden deze hutten gebruikt als schuilplaats bij slecht weer. De hut is eigenlijk niet veel meer dan een goed gecamoufleerde plaggenhut.
De Heemkundestichting in Denekamp heeft in 1993 met behulp van vrijwilligers aan de Vrijdijk een commiezenhut, die volledig verwaarloosd en ingestort was, in zijn oorspronkelijke staat hersteld. Binnen nodigen banken en een tafel uit voor een picknick. De hut is doorlopend geopend en vrij te bezichtigen. Dat deze commiezenhut er zo nieuw uitziet, is niet verwonderlijk: hij heeft in het voorjaar van 2020 een flinke opknapbeurt gekregen.
Ik probeer me voor te stellen, hoe ’t er hier vroeger uitzag, met al het hekwerk en het gepatrouilleer. Dat ging tot de jaren ‘70 door.
De grensweg gaat nog een stukje door, tot er een kleine knik in de grens komt. Die wil ik natuurlijk toch even zien, dus ik rijd verder over het mulle zandpad, tot ik bij de grenspaal kom waar de knik in de grens zit. Daar kan ik echt niet meer verder. Aan de westkant zit ik bijna op het achtererf van de allerlaatste boerderij. Een hond begint te blaffen.
Gebruikte informatie
* In Twente kun je buiten de lijntjes fietsen, reportage over fietstocht, Trouw, 2-7-2017
* Vrijdijk (Denekamp), Opdegrens.eu
* Denekamp (3) – Vrijdijk, Opdegrens.eu
* Over de commiezenhutten, website Ootmarsum-Dinkelland
* Opknapbeurt commiezenhut bij Denekamp (Vrijdijk), Tubantia, 16 juni 2020