10 – Zuidelijk Zuid-Limburg

Daarna begint de fietstocht langs de Maas, eerst oostelijk bij Eijsden, daarna westelijk langs Lanaye  naar het noorden, richting het Plateau van Caestert en door de kloof naar Kanne, net ten zuiden van Maastricht.
Tijdens deze etappe ligt enige verpozing bij het Drielandenpunt voor de hand. Er is daar veel te bekijken, te happen en er is zelfs een bijzonder doolhof. Ook de heuveldorpjes in het zuiden van Limburg zijn aantrekkelijk, Epen, Slenaken, alsmede ’s-Gravenvoeren in de Voerstreek en later Eijsden aan de Maas.

Juni 2023: aanpassing-suggesties van Richard Verboeket overgenomen: nu zowel een A- als een B-route:

A-route: “Ter hoogte van Gemmenich heb ik de route aangepast. Niet alleen loopt de route iets dichter bij de grens maar is de route mijn inziens iets mooier geworden omdat je over een voormalige spoorlijn fietst en die is ook nog eens veel rustiger dan de weg. Bijkomend is dat je in Gemmenich een klimmetje minder hebt.

B-route: “Vanaf Kerkrade Bleijerheide laat ik i.p.v. de route aan de Nederlandse kant van de Grens aan de Duitse kant van de grens lopen. Deze is het eerste stuk mooier dan de A-route echter heeft als nadeel dat je ook een stukje verplicht fietsen langs de Euregioweg hebt.

Op pad

Het eerste stuk van deze etappe is echt een stuk ‘corvee’-fietsen. Door de door Duitsland omgeven stadswijk van Kerkrade, Bleijerheide, en dan de Parkstad Ringweg, waar je het gevoel krijgt dat je op de snelweg fietst!
Je komt uit bij een viaduct dat over deze snelweg gaat. Verderop zie je de douanegebouwen van de grensovergang genaamd Locht. In het douanekantoor huist nu Zollmuseum Friedrichs, erg interessant om te bezoeken! (Zollmuseum Friedrichs)

Maar daarna volgt het bedrijvengebied Avantis, een grensoverschrijdend, maar vooralsnog half-mislukt, bedrijvengebied. Op het centrale verkeersplein tref je nog een halfomgevallen grenspaal in het gras. (Avantis)

Onder de snelweg door verlaat je dit onaantrekkelijke gebied en even later sta je voor een monumentale carréboerderij aan de rand van het dorpje Bocholtz. Over de grens, door het bos, over een oud spoorlijntje kom je op een Duitse hoogvlakte met joekels van windmolens. Je rijdt hier op  200 meter hoogte met ver uitzicht over de dalen in Limburg met hun kerktorens richting het Duitse dorpje Orsbach, dat aan drie kanten omgeven is door Zuid-Limburg.  Op meerdere plekken langs de route zijn de verdedigingswerken (Westwall – Siegfriedlinie die door de Duitsers zijn aangelegd nog zichtbaar. Zeker als je fietst van Bocholtz naar Orsbach kom je op enkele plaatsen nog restanten van de tankverdediging tegen. Rondom Aken is in 1944 zeer zwaar gevochten.

Zoals op zoveel plaatsen is maximaal geprobeerd gebruik te maken van de mogelijkheden die de natuur of de ondergrond aanbood. Ook op dit stuk is dat zo direct tot op de grens gedaan. Eerst door tot bijna op de grens een mijn te bouwen waarvan nu niets te zien is maar ook in deze tijd door een rondweg aan te leggen van meer dan 25 km die loopt van Avantis naar Nuth en daarmee o.a. bijdraagt aan het ontlasten van lokale wegen. Het leven in de mijnwerker-koloniën en specifiek de koloniën is uitgebreid beschreven in het boek: “Het verdriet  van Limburg” van Marcia Luyten dat gaat over Heilust, de kolonie waar veel mijnwerkers, werkzaam in de Willem Sophia-mijn, woonden en waar het leven heel zwaar was.

Als je weer bij de grens komt, kun je vervolgens een mooi stuk echt ‘grensfietsen’. Eerst noordwestelijk langs de Plateweg. Daarna buigt het pad met de grens mee naar het zuidwesten, richting Mamelis. Het Zuid-Limburgse heuvelland ligt nu voor je.

De Senserbach is vanaf Lemiers het grensbeekje tot je bij Vaals komt. Zo rijd je kilometers langs de grens, die gevormd wordt door de kronkelende beek aan je rechterhand, en rijd je rechtsaf over de beek Vaals binnen. (Over de hoogvlakte en door het dal naar Vaals)

In Vaals rijd je de Kerkstraat op, langs de grote en de oude kerk, en ben je eigenlijk al begonnen met de beklimming van de Vaalserberg, naar het Drielandenpunt. Op het hoekje bij de Akenerstraat tref je op de grens een oud grenstolhuisje, Klèng Wach (Kleine Wacht). (Klèng Wach)

De weg maakt enige haarspeldbochten en dan kom je uit bij de Wilhelminatoren. Dan is het niet ver meer naar het Drielandenpunt. (Drielandenpunt)

Vanaf het Drielandenpunt gaat aan de Belgische kant de Route des Trois Bornes naar beneden. Je kunt heel hard naar beneden fietsen. Doe voorzichtig!

Je rijdt een heel eind westwaarts door prachtig glooiend heuvelland, via Gemmenich, Sippenaeken, langs de oude watermolen van Terbruggen, naar het grensdorpje Kuttingen. Bij Kuttingen kom je bij het meest zuidelijke punt van Nederland. (Gemmenich-Sippenaeken)

De weg daalt daarvandaan noordelijk het dal, en Nederland, weer in. Bij het buurtschap Plaat, tref je op Dorphof een hele grote monumentale vakwerkcarréboerderij. (Zuid-Limburgs heuvelland)

De volgende kilometers steek je een paar keer de grens door, door het fraaie heuvelland, dat zo uniek is voor Nederland, via Teuven, Slenaken, en dan de Schilbergerweg op naar een authentiek  buurtschapje op de grens: Ulvend.
Vanaf Ulvend gaat de weg weer steil naar beneden, de Voerstreek in. Beneden kom je uit in Sint-Martens-Voeren, waar je vervolgt op de hoofdweg door de Voerstreek, naar de hoofdplaats:

’s-Gravenvoeren. Het riviertje de Voer stroomt dwars door het dorp. Dit is een mooi dorpje voor een terras in het centrum. (Taalstrijd in de Voerstreek)

Westelijk vervolg je langs de met bruggetjes overkapte Voer richting de grensovergang naar Mesch, waar één van Nederlands oudste kerken staat. Eigenlijk rijd je hier al westelijk het Zuid-Limburgse heuvelland uit.
Even verderop kom je uit bij de grensovergang Withuis, vroeger een drukke grenovergang. Hier tref je oude douanegebouwen en een ‘grensmonument’ midden in de weg. (Mesch en Withuis)

Een halfverharde boerenweg leidt je naar een viaductje onder de snelweg tussen Maastricht en Luik door. De weg komt aan de andere kant van de snelweg op de straat die noordelijk naar Eijsden voert.

In Eijsden kom je uit op de Maaskade, waar je een paar mooie terrassen aan de kade treft, een mooie pauzeplek. Eijsden voelt aan als een Frans dorp, met oude grijze en witgepleisterde huizen. (Eijsden)

Vanaf Eijsden kun je ’s zomers met een pontje oversteken naar Lanaye (Ternaaien), maar de Grensfietsen.NL-fietsroute gaat naar het zuiden, eerst langs Kasteel Eijsden, en dan richting de Belgische grens. Als je bij de grens uitkomt, kun je een stukje rechtsaf om het voormalig Fort Navagne te bekijken. (Fort Navagne)

De route vervolgt over de brug over de Maas; het fietspad loopt aan de andere kant van de weg, de zuidkant, over de brug. Aan de overkant ga je onder de brug door en vervolgt de route op de weg noordelijk langs de Maas, ‘immer gerade aus’. Als je in Lanaye komt, zie je de kade van Eijsden aan de overkant liggen.

Lanaye ligt op een smalle landengte tussen de Maas en het Albertkanaal. In het dorp steek je door en kom je bij de hoge brug over het Albertkanaal. Als je helemaal boven bent, maar nog niet óp de brug, kun je rechtsaf en rijd je naar beneden aan de oostelijke oever van het Albertkanaal naar het grote sluizencomplex. (Lanaye en de grote sluis)

Hier, in de Maas, is onlangs sprake geweest van landruil van ‘wandelende’ schiereilandjes in de Maas. (Landruil) Als je de sluizen gepasseerd bent, vervolg je linksaf over het fietspad door de kloof, die voor het Albertkanaal is gegraven in de rotsen. (De kloof van Caestert)
Zo rijd je door tot het dorpje Kanne, het eindpunt van de 10^e etappe van Grensfietsen.NL. Als je door het dorp heen rijdt tot je weer bij de grens komt, zie je aan je linkerhand het Kasteel Neercanne. (Kanne en Chateau Neercanne)

Routebeschrijving

Het eerste deel van de etappe is echt een stuk ‘corvee’-fietsen langs bedrijvengebieden oostelijk van Heerlen. Dus gewoon even doortrappen. Over de hoogvlakte bij Orsbach en langs de Senserbach-grensrivier is het weer mooi. Pas in Vaals, na bijna 25 kilometer, ben je weer in een dorp met veel voorzieningen. Klim je daarna de Vaalserberg op, dan kom je op een toeristische spot met terrassen en restaurants.

In het vervolg van deze etappe doe je meerdere dorpen aan, in België en in Nederland: Gemmenich, Sippenaken, Slenaken, Teuven, ’s-Gravenvoeren en daarna een plek aan de Maas met gezellige terrassen: Eijsden. Ook in Kanne, aan het einde van de etappe, zijn voorzieningen voor toeristen. In kasteel Neercanne huist zelfs een beroemd restaurant.

Ben je in Kanne, dan is verder fietsen naar het centrum van Maastricht een kilometer of 6. Kun je doen, maar het vervolg van de Grensfietsen.NL-grensroute gaat vanaf Kanne verder langs het Albertkanaal.

Er is geen specifieke B-route bij Etappe 10, al biedt het verhaal tussen Mamelis en Lemiers de mogelijkheid om niet het boerenpad te nemen. Verder zijn alle niet-officiële paden prima begaanbaar.

De A-route
De route start bij het verkeersplein aan het einde van de Nieuwstraat. Aan de Duitse kant de zijweg ‘Am Zollhaus’ en een Lidl-filiaal. Je gaat de westelijke kant op, de Pannesheiderstraat en vervolgt linksaf op de Voorterstraat. Bij het grote verkeersplein kom je uit op knooppunt 3. Vervolg naar knooppunt 1, langs de Parkstad Buitenring.
Rijd richting 97. Als je bij de Lochter grensovergang komt, bezoek dan het voormalig douanekantoor op deze plek: daarin huist nu het Zollmuseum Friedrichs.
De route naar 97 gaat over het grensoverschrijdende bedrijvengebied Avantis. Een erg lelijk, maar op zich wel fascinerend gebied. In de grote rotonde tref je nog een grenspaal; in september 2020 lag-ie er half-omgevallen bij.

Als je onder de snelweg door gereden bent, neem dan de eerste weg links, de Rischerkuilerweg, en daarna direct rechts, de Preutersweg.
Aan het einde stuit je, in de bebouwde kom van Bocholtz, op een oud boerderijcomplex. Rijd hier aan de westelijke kant omheen en je komt aan de zuidelijke kant uit op de Akerweg, die naar het oosten gaat, richting de grens. Door het bos heen kom je over de grens, passeer je een oude spoorbaan en kom je uiteindelijk uit dichtbij de snelweg, waar je rechtsaf, zuidwestelijk verder rijdt op Ochsenstock.

Hier rijd je een aantal kilometers rechtdoor over een hoogvlakte met grote windmolens. Aan de einder zie je aan je rechterhand de dorpen in de dalen liggen. Ga rechtdoor bij een kruising en dan rijd je op de Nonnenhofstrasse. Houd rechts aan en je rijd het dorpje Orsbach binnen, waar je knooppunt 96 vindt.
Vanaf 96 vervolg je richting 97, maar als je bij de grens komt, ga je linksaf om het fietspad óp de grens verder te volgen. Het pad heet Plateweg. Waar de grens een scherpe bocht naar het westen maakt, ga je met de grens mee en rijd je verder op de Oude Bocholtzerweg en houdt dan links aan op de Dal Driesschenweg. Verder heet het Mamelischen Mühlenweg.

Bij de grensovergang bij Mamelis ga je linksaf de Kühlweg op, die weer naar Orsbach gaat. Slechts honderd meter verderop op de Kühlweg kun je rechtsaf een boerenpad op. Dit is een mooie route richting Lemiers, waarbij je vlakbij de grens fietst.
Zie je dit pad niet zitten, rijd dan rechtdoor naar Orsbach, knooppunt 96 en vervolg naar 94.
Vanaf 94 vervolg je langs de grensbeek, de Senserbach, naar 95, Vaals.

In Vaals rijd je langs de kerken door de Kerkstraat. Bij de Akenerstraat staat even verderop, op de grens, het voormalige grenshuisje Klèng Wach, ingericht met grensparafernalia.
Vervolg op de Tentstraat en neem dan direct de afslag linksaf naar de Viergrenzenweg. Je begint dan aan de klim naar de Vaalserberg en het Drielandenpunt, waar zich knooppunt 91 bevindt.

Dan ga je België in, via Gemmenich naar Sippenaeken, naar knooppunt 1, en daar verder naar 92, bij Kuttingen, het zuidelijkste punt van Nederland.
Rijd noordelijk de Kuttingerweg uit tot je rechts afslaat op de Terzieterweg.
Bij het buurtschap Dorphof, met een geweldige carréboerderij op de hoek van de straat, ga je linksaf, rijd je westelijk en kom je, met een paar bochten meedraaiend, uit op de Julianastraat, die van Epen naar Slenaken gaat. Ga daar linksaf, naar het westen, richting knooppunt 84.

Maar aan het einde van de Julianastraat ga je linksaf, de Givelderweg op, en weer over de grens naar het Belgische dorp Teuven. Je daalt scherp af het dal in.
In Teuven aangekomen ga je noordwestelijk richting Nurop en verder naar Slenaken, de grens weer over. In Slenaken aangekomen vervolg je wederom richting knooppunt 84, de Schilbergweg op, en verder naar 30, het grensbuurtschap Ulvend.

Vanaf Ulvend rijd je zuidelijk het dal in naar Sint-Martens-Voeren en vervolg je westelijk door het dal van de Voer naar het hoofddorp ’s-Gravenvoeren. Voorbij ’s-Gravenvoeren neem je de afslag naar Mesch, ga je de grens weer over, richting knooppunt 21, waar je uitkomt als je in Mesch de afslag Moelingerweg neemt, linksaf. Rijd rechtdoor tot je bij de Withuisstraat komt en ga daar rechtsaf naar de grensovergang Withuis en neem een klein stukje verder, weer Nederland in, linksaf de Grubweg. Deze voert je door een boerenstreekje naar een viaduct onder de snelweg Maastricht-Luik.
Aan de andere kant van de snelweg kom je uit op de weg noordelijk naar Eijsden, knooppunt 76. Neem links de Wilhelminastraat en daarna de Diepstraat om bij de Maasoever uit te komen.

Over de Graaf de Geloeslaan rijd je daarna zuidelijk langs het Kasteel ven Eijsden, via knooppunt 77, naar de grens en daar zoek je westelijk het fietspad over de grote sluisbrug over de Maas. Het pad loopt aan de zuidelijke kant van de brug.
Aan de andere kant aangekomen vervolg je op het fietspad dat langs de westoever van de Maas naar het noorden gaat, richting Lanaye. In Lanaye steek je het dorp door en kom je bij de aanloop naar de brug over het Albertkanaal.
Je fietst de brug op, maar als je bovenaan bent, ga je vóór de oversteek rechtsaf weer naar beneden. Langs het Albertkanaal fiets je vervolgens naar het grote complex van sluizen tussen het Albertkanaal en de Maas. Je steekt de kloof in het Plateau van Caestert door en komt enige kilometers verder uit in Kanne, het eindpunt van deze etappe, na 77 kilometer.

Extra onderweg

• Vergeet niet het Zollmuseum Friedrichs te bezoeken, ongeveer 6 kilometer na de start.
• Siegfriedlinie: drakentanden van de Westwall
• Je rijdt door het centrum van het dorp Vaals, waar bij een oude grensovergang een klein grenshuisje staat, Klèng Wach (Kleine Wacht).
• Het Drielandenpunt biedt veel verpozing. Hier brengen toeristen veelal enige úren door. Hier bevindt zich een bijzonder labyrint/doolhof, het grootste van Nederland.
• Slenaken en ’s-Gravenvoeren bieden onderweg enige terrassen in de zon. En in Eijsden is het terras aan de Maas sfeervol.
• Aan het eindpunt van de etappe vind je bij Kanne het restaurant/kasteel Neercanne. Dit is het enige terrassenkasteel van Nederland, gebouwd op een helling van de Cannerberg. In Kanne kun je ook de grotten van Kanne bezoeken.

(Update: 6 juni 2023)