Gerard Steenhuis schrijft op zijn website ‘Achter de breede sloot’ over de grensovergang bij Zwartemeer: ‘Auto’s op de snelweg N37 passeren ongemerkt de grensovergang ‘Hebelermeer-Zwartemeer’. Voordat je het weet ben je in Duitsland. De Wilkommens-Brücke gaat over de snelweg en begroet de reiziger. Nog voor de brug domineert aan de linker zij ‘Medex Bio Science Cosmetics’.
Een verrassende verschijning hier, kort na de grens. Het opvallend witte en hoekige gebouw staat alleen en wordt omgeven door weidevelden met schapen. Honderd meter zuidelijker loopt aan het kanaal de ‘oude’ weg van Zwartemeer naar Schöninghsdorf. Direct na de grens stond het Duitse douanegebouw, maar ook de sluis, de brug en aan de andere kant het sluiswachtershuis. Een eind verderop moet aan de grens een molen gestaan hebben. Met vlakbij een bos met huis, bewoond door de molenaar. Meerdere grensstenen markeren de grens. De grensstenen, de ‘oude’ weg, het kanaal en het bos zijn gebleven. Het douanehuis, de sluis met woning en de molen zijn verdwenen.
Het grenskantoor staat er nog: zo’n 500 meter van de feitelijke grens. Het is in 1915 gebouwd. De douane met commiezen nam toentertijd de grensbewaking over van het leger. Op een foto op het informatiebord zie je het kantoor nog helemaal vrij in het veld staan. Nu is er lintbebouwing en staat het voormalige grenskantoor tussen de andere huizen.
Het stukje weg aan de Duitse kant heet nog steeds ‘Am Schlagbaum’. Op het informatiebord zie je nog dat grenspassanten bij de slagboom werden gecontroleerd op smokkelwaar. Bij de grens staan een paar mooie oude grenspalen.
Het was in de 19e eeuw eigenlijk de bedoeling dat het dorp Zwartemeer een paar kilometer zuidelijk zijn hart zou krijgen. Hier, pal op de rand van het Bargerveen, woonden destijds namelijk een aantal boekweitboeren en schapenhouders. Met de komst van de turfwinning verwachtten veel mensen dat de Hoogeveensche Vaart hier doorgetrokken zou worden. Uiteindelijk vond de infrastructuurontwikkeling een stukje noordelijker plaats, namelijk in het huidige Zwartemeer. Toen dit nog niet voorzien was werd, op de verwachte plek, een grote kerk gebouwd: de Rooms Katholieke Antoniuskerk. Ook stonden er twee scholen.
Het kerkgebouw, dat op de monumentenlijst staat, is al lange tijd niet meer in gebruik. De pastorie is wel in gebruik, daarin is nu Theetuin d’Oale Pastorie gevestigd.
Bij de Theetuin rijd je fietsend richting de landsgrens een stukje het Bargerveen in.
Gebruikte informatie
* Theetuin d’Oale Pastorie
* Over de grensovergang Hebelermeer-Zwartemeer