[30 juni 2020] In Schoonebeek fiets ik door de ‘beschermd dorpsgezicht’-buurtschappen van Middendorp en Oosterse Bos, waar echt prachtige oude Saksische boerderijen staan.
Het dorpscentrum van Schoonebeek verdient niet echt de schoonheidsprijs. Misschien een sympathiek dorp om in te wonen. De drie net buiten het centrum van het dorp gelegen bijzondere buurtschappen zijn een kleine omweg zeker waard. Het zijn clusteringen van oude Saksische boerderijen, sommige met prachtig vakwerk.
Schoonebeek lijkt me wel een sympathiek dorp om in te wonen. Maar, afgezien van een oude ja-knikker in het centrum die hier jarenlang zijn werk heeft gedaan, is er geen bijzondere historie te aanschouwen. Overdag knikt hij nog steeds bevestigend, maar naar olie pompt hij niet meer. De ja-knikker van Schoonebeek is een rijksmonument.
De boerderijlinten in de buurtjes met de Saksische boerderijen staan genoteerd als ‘beschermd dorpsgezicht’. Iets ten noordwesten van het dorp ligt de buurtschap ‘Westerse Bos’, noordelijk aan de rand van Schoonebeek ligt ‘Middendorp’ en iets verder naar het oosten het ‘Oosterse Bos’. Ze zijn alle drie gebouwd op oude zandruggen. Mede door de vrij geïsoleerde ligging ten opzichte van het dorp, en de zuidwaartse verschuiving van de dorpskern, zijn deze drie boerderijlinten van Schoonebeek opmerkelijk gaaf bewaard gebleven. Het gaat daarbij om – op de kop van langgerekte kavels geplaatste – hallenhuisboerderijen die aan beide zijden van de weg gelegen zijn. Kenmerkend voor deze boerderijen met langsdeel is het gebruik van Bentheimer zandsteen voor de plinten en de omlijstingen van de achterbaanders. Ook typerend is het gebruik van vakwerk en houten topgevels met decoraties in de vorm van geknoopt stro. Bijschuren voor de hooiberging en stenen waterputten dragen bij aan het pittoreske geheel.
Als museum ingericht is de boerderij aan de Burgemeester Osselaan 5. Het oorspronkelijke interieur van deze boerderij is goed bewaard gebleven. De boerderij draagt de naam Zwaantje Hans-Stokman’s Hof, ook bekend als ‘zandstrooiboerderij’. Van een tapijt van zand had ik zelf nog nooit gehoord, de website vertelt me: ‘In veel boerderijen in de provincie Drenthe en ook in enkele andere delen van het land trof men vroeger een zandtapijtbaan. Tot het begin van de vorige eeuw was vloerbedekking een onbekend begrip in het boerengezin. De vloeren in de verschillende vertrekken bestonden uit grote brokken Bentheimer zandsteen en blauwe en rode plavuizen. Met fijn zand bracht de vrouw van de boer meestal eens in de week een versiering aan op een van de kale vloeren, het zandtapijt. Bij het zandstrooien toonden de boerinnen hun kunstzinnige talent. Allerlei figuren werden tot een compleet zandtapijt gestrooid. Echte kunstwerken waren het. De boerenkeuken zag er dan op z’n zondags uit. In Schoonebeek is tot op heden dit historische gebruik in ere gehouden.’
Gebruikte informatie
* Monumenten in Drenthe, boerderijen in Schoonebeek
* Zwaantje Hans-Stokman’s Hof