[8 september 2020] Een paar honderd meter voorbij de grensovergang Gaxel, in Nederland, neem ik zuidwaarts de Dwarsweg. Een lange klinkerweg met wat boerderijen en links een stukje verderop de herkenbare grens: gelijk aan de andere zijde van de grens is namelijk bos.
Het is echt een prachtig gebied hier. Kleine bosgebieden met oases van gras ertussen, met in het midden een idyllische boerenhoeve.
M’n eerste doel nu is de St. Vituspaal. Da’s het startpunt van het Kommiezenpad, zoals het in een mooie brochure van de gemeente Winterswijk is aangegeven. Maar eerst stuit ik nog op een Rustpunt; zo’n plek waar waar je geld in een potje stopt voor een kop koffie met de nodige koeken erbij. Deze is een redelijk uitgebreide, bij de flinke melkveeboerderij van de familie Te Selle. Met lekkere kruidkoek en zelfgebakken appelcake.
Daarna de Ratumseweg, het pad noordoostelijk dat recht naar een hoek in de grens loopt: de hoek waar de Sint Vituspaal zich bevindt. De paal staat hier al vanaf de 17e eeuw! Er staat zelfs een restaurantiejaar op: 1753! En natuurlijk prominent het jaar 1766: het jaar van de conferentie van Burlo. Een prachtige oude paal met ingebeitelde wapens. Er staat daar ook een houten richtingpaal met de pijlen naar Vaals en naar Nieuweschans. Nieuweschans zou 295 kilometer hiervandaan zijn. Ik bevind me hier ook op het Noaberpad, een grenswandelpad langs de Duitse grens.
Het Kommiezenpad zelf, als voetpad, gaat de bosjes in. Ik hoor de grote weg in Duitsland, deze ligt 300 meter verderop. Dus ik fiets weer terug over de Ratumseweg en ga daar verder naar het zuiden. De Ratumseweg is genoemd naar het buurtschap (het hele gebied langs de grens) aan de oostelijke kant van Winterswijk: Ratum. Daarna gaat de Hesselinkweg naar de grens, waar ik een andere mooie oude grenspaal ga opzoeken: de Hakensteen. Eigenlijk ziet deze er precies hetzelfde uit als de St.Vitussteen.
Via een kleine ‘groene grens’-doorgang tussen twee boerderijen door – het ene in Nederland de andere in Duitsland – kom ik op een Duitse boerenweg en blijf zo dicht mogelijk langs de grens rijden. Ik kan hier ’t bos in over geen ècht fietspad: ’t ziet er goed genoeg uit, dus ik doe ’t maar. Dat gaat goed. Het is hier onderweg soms onduidelijk in welk land je bent, hoewel ik ’t kan zien op het meebewegende kaartje op m’n telefoon op ’t stuur. Maar soms is zelfs dàt onduidelijk. En dan zie je ineens dat je in Nederland bent want er staat een bordje ‘Honden aan de lijn’. Maar even later moet ’t toch weer Duitsland zijn waar ik mij begeef.
De St.Vitussteen (GP788) staat op de grensovergang tussen de voormalige kerspels en de huidige gemeenten Winterswjik, Vreden en Südlohn. De naam komt van de parochie Sint Vitus, waarvan dit het noordelijkste punt is. De grenssteen onderscheidt zich van de andere historische stenen door zijn rijke afbeelding met rococodetails. Het Münsterse wapen draagt de initialen van vorst-bisschop Clemens August, het Gelderse is omgeven met ranken. De aanduiding ‘Renovatum 1753’ wijst op de vernieuwing van de steen in dat jaar. Op een kaart van 1631 werd vermeld dat de steen in 1590 al bekend was. Daarvóór stond er een houten paal, zoals ook het geval was bij de Hakensteen (GP784b). Beide zijn voorbeelden van wapenstenen.
In het gebied tussen Winterswijk en de grens staan enkele oude scholtenboerderijen. Ook het Landgoed Hesselink dat al in 1423 wordt genoemd, behoort hiertoe. Een scholtenboerderij of scholtenhuis is een, van oudsher door de scholte of schulte bewoonde, grote boerderij met op de bijbehorende uitgestrekte gronden een aantal pachtboerderijen. Scholtenboerderijen zijn in de Achterhoek bewaard gebleven, en dan vooral in de gemeenten Aalten en Winterswijk. Een schulte (ook: schout) was tot begin 19e eeuw een ambtenaar met gerechtelijke taken, handhaving en het innen van belastingen.
Tot het landgoed behoort ook een, vlakbij de grens liggend, bos met rijke flora en fauna. De Stichting Gelders Landschap laat hier ook opnieuw heide en veen ontstaan.
Aan de grens bij dit bos staat de Hakensteen, die er bijna hetzelfde uitziet als de Sint Vitussteen. Van een hakensteen wordt gesproken, wanneer de grens op de betreffende plek een bocht maakt.
Gebruikte informatie
* Scholtenboerderij, Wikipedia
* St.Vitussteen, Hakensteen, de boerderijen
* Het Kommiezenpad, Wandelmagazine