[9 september 2020] Hierna blijf ik een tijdje aan de Duitse kant rijden, zuidelijk van de Reyerdingsbach. Tot ik op een klein paadje rechtsaf kan. Een bruggetje brengt me over de beek en daar tref ik voor de eerste maal mooie teksten op een groot zwart bord aan.
Ik dacht toen nog dat het één kunstwerk met een tekstpresentatie betreft. Maar later vond ik uit, dat er verschillende van zijn. Ik heb van alle exemplaren die ik heb getroffen een foto gemaakt. De teksten zijn heel bijzonder. Ze zijn als een prachtige sfeerfoto van hoe de mensen indertijd, over de grens heen, met elkaar samenleefden en werkten. Er spreekt veel nostalgie uit.
Het project kreeg in 2014 gestalte en de borden zouden tot zeker 2016 te zien zijn. Inmiddels is het 2020 en ze zijn er allemaal nog. De kunstenares is Kristina Leko, die mateloos geïnteresseerd was in de geschiedenis van het grensgebied rondom Dinxperlo en Süderwick (waar de grens dwars door het dorp loopt). Kristina heeft twintig mensen geïnterviewd. De gesprekken werden, heel toepasselijk, gehouden in de taveerne van de luchtbrug tussen de Duitse en Nederlandse zorgcentra in Dinxperlo. Bij de geïnterviewden loopt de grens als een rode draad door het leven. Bijzondere grensverhalen worden verteld door gewone mensen die hier wonen, zowel aan de Duitse en de Nederlandse kant van de grens. Elk paneel bevat vier teksten, twee in het Duits en twee in het Nederlands.
Vijf panelen staan in Dinxperlo op Nederlands grondgebied, vier zijn in Duitsland geplaatst. Bij de dorpskerk aan de Raadhuisstraat in Dinxperlo staat het eerste paneel. De tweede staat bij het kruispunt Kwikkelstraat en Heelweg. Vlakbij de luchtbrug tussen de Nederlandse en Duitse zorgcentra in Dinxperlo staat het derde paneel. Het vierde exemplaar bevindt zich bij het beeld van de smokkelaar, op de Heelweg. De eerste op Duits grondgebied is het vijfde paneel, gesitueerd aan het Dorpsplein, Sporkerstrasse, in Süderwick. De zesde is geplaatst aan het eind van de Keupenstraat/Aaltenseweg dichtbij de grenssteen bij de Keupenbrug. Nummer zeven staat bij de groene grensovergang bij de Hagtweg/Emsingweg waar nog een klein stukje klinkerweg herinnert aan het klinkerpad van weleer. Het achtste paneel staat bij het ‘Surkse Backhus’ in Süderwick. Het laatste exemplaar is geplaatst bij het Grenzblickatelier aan het Hahnenpatt 15a.
Oorspronkelijk zouden de kunstwerken dus tot 2016 blijven, maar het is prachtig dat ze er nog staan. Hieronder staat de tekst van het bord dat ik aantrof oostelijk van Dinxperlo, hierboven aangeduid als het zevende exemplaar.
= =
Früher gab es arbeitende und singende Menschen auf den Feldern.
Heute sitzt den Bauer am Computer, die Lohnbetriebe machen die Arbeid mit Maschinen. Damals hatte Arbeit ein niedrigen Preis und jeder musste arbeiten un etwas erzeugen, um davon leben zu können. Man musste sparsam wirtschaften. Heute trägt man grosse Hectarzahlen ein und das Sulventionsgeld ist schon auf dem Konto, egal ob auf dem Feld etwas wächst oder nicht. Ist das ehrlich?
Wanneer je je een dwerg voorstelt, een aardmannetje, geslachtsloos, met de gave in zijn werk te kunnen berusten en nauwelijks wensen te hebben, dan zou Gustav in je gedachten kunnen komen. Altijd bezig in zijn tuin, omgeven door zijn planten, is het hem bijna gelukt er zelf een te worden. Boeren zijn zorgende mensen met een bijzonder instinct voor de bronnen van het leven. Vaak stopte Gustav, wanneer we zijn tuin passeerden, ons iets toe. Het leek alsof deze goede man altijd al knecht op de boerderij bij die fijne mensen was geweest. Toen hij oud was geworden, hebben wij voor hem gezorgd en nu rust hij al jarenlang in hun familiegraf. Wij moeten hem dankbaar zijn, dat hij heeft bestaan.
Wir hatten immer guten Arbeitskräfte aus Holland. Arbeitsmäsig hielten wir Bauern hier alle zusammen. So teilten wir uns mit unseren Katholischen Nachbarn Sämaschine, Kartoffelnplug und Deckbullen schon um 1946. In der Regel hat man aber keine Knechte anderen Konfession beschäftigd. So war das.
Wanneer ik aan mijn omgeving denk, dan denk ik altijd net zo goed aan mensen en dieren, tuinen, weilanden en akkers, en de wereld aan de andere kant van de grens. Het vlakke groene land biedt een weids uitzicht. Op het eerste gezicht zijn er geen verschillen. En wanneer je naar de taal van de oude bewoners van de beide buurdorpen luistert, dan blijken er nauwelijks verschillen te bestaan. Wat verschillend was, is samengegroeid. Het dialect van mijn geboortestad, die 10 kilometer verderop ligt, klinkt heel anders.
= =
Gebruikte informatie
* Grens/Grenze: to be expired… to be remembered
* Alles over het kunstproject ‘to be expired.. to be remebered’ van Kristina Leko op haar eigen website (pdf)