[9 september 2020] Via de Hagtweg kom ik in Dinxperlo aan. Dinxperlo is een ‘must see’ voor iedereen die in de beleving van de rijksgrens is geïnteresseerd. De Keuperstraat en de Heelweg vormen in het centrum van de agglomeratie van het Nederlandse Dinxperlo en het Duitse Süderwick de grens. De straat zelf ligt in Nederland. De zuidelijke stoep is reeds in Duitsland. De stoeprand is de grens. Als je links en rechts kijkt, dan zié je inderdaad de typische verschillen: de ene helft van de staat ziet er Duits uit, de andere Nederlands.
Er zijn veel signalen te vermelden over deze grens. In de 19e en het grootste deel van de 20e eeuw waren er concreet twee grensovergangen. Eentje middenin het dorp en de andere een stuk erbuiten, aan de westkant. Daartussen waren geen grensovergangen. En dat terwijl je ziet dat er heel wat zijstraatjes zijn. Daar werd heel uitgebreid gepatrouilleerd, nog tot 1993. Ik veronderstel dat er ook wel plekken zijn geweest, waar simpelweg hekken stonden, maar dat weet ik niet zeker.
De Keuperstraat loopt in een bocht naar het centrum van het dorp. Langs deze straat staan om de 25 meter grenspalen, waarschijnlijk juist omdat-ie met een bocht loopt. De overkant, de Duitse kant, is boerenland. Süderwick betekent letterlijk niet meer dan Zuiderwijk en je zou je kunnen voorstellen dat het lang geleden dus gewoon de zuidelijke wijk van Dinxperlo was. Maar dat moet toch heel lang geleden zijn. Een flink deel van Süderwick heeft in de landjepik-periode na de Tweede Wereldoorlog bij Nederland gehoord: het is van 1948 tot 1963 Nederlands geweest. Net als bij Elten en Selfkant (Limburg) is men in Nederland tot inkeer gekomen. Het werkte niet: deze stukken raakten niet ‘vernederlandst’ en niemand was blij met de situatie.
Over de Heelweg is een corridor over de grens heen gebouwd die twee serviceflats verbindt. Dat is nog eens een mooi bewijs voor goed nabuurschap. Deze verbinding boven de weg heet de Taveerne en daarin komen de ouden van dagen die aan beide kanten van de grens wonen in hun eigen complex bijeen.
Dat is heel anders geweest: de Duitse mensen die aan de Heelweg (Hellweg) woonden, konden alleen door Nederland bij hun voordeur komen en hadden tot 1993 een ‘Ausweiss’ nodig om bij hun huis te kunnen komen.
Als ik op een terras op een plein in Dinxperlo een patatje zit te verorberen, bemerk ik dat ik hier meer Duits dan Nederlands om me heen hoor. Nog iets beter luisterend hoor ik dat ’t een plat dialect is. Het klinkt Duits maar ik hoor veel Nederlandse woorden.
Op YouTube staat een pilot voor een serie over de grenzen van Nederland. Jeroen Kramer is van plan (geweest) om verder in de thematiek te duiken, maar is wellicht bij deze pilot over Dinxperlo blijven steken. Twee heren van de heemkunde-verenigingen van Dinxperlo en Süderwick vertellen Kramer over de betekenis van de grens. De Duitse en de Nederlandse variant van het platte dialect hoor je door elkaar heen.
Ze laten onder meer een print van een voetafdruk van Koningin Beatrix zien. Hier heeft zij vóór 1993 één stap op de Duitse stoep gezet. Ze bleef met haar andere voet op de weg, in Nederland. Dat was heel belangrijk, want als ze haar andere voet ook op de stoep had geplaatst, dan zou er sprake zijn geweest van een ‘staatsbezoek’, met alle formaliteiten die daarbij komen kijken.
In het voorjaar van 2020 zou voor het eerst sprake zijn van het gezamenlijk gedenken van ’75 jaar vrijheid’ door Dinxperlo en Süderwick sámen. Een vertegenwoordiger van het Dinxperlose Grenslandmuseum vertelde me, hoe positief diep geraakt de mensen in Süderwick reageerden op de uitnodiging daartoe vanuit Dinxperlo. Helaas konden de herdenkingen geen doorgang vinden vanwege de corona-pandemie.
In het centrum van Dinxperlo, dat ietsje van de grens af ligt, staan nog wat mooie oude dorpshuizen. In één van deze huizen is het Grenslandmuseum gevestigd, tegenover de 15e eeuwse kerk. Op de Heelweg is een centrale splitsing. Waar de weg Duitsland in gaat staat nog de oude slagboom. Een informatiepaneel vertelt hoe de grens er hier vroeger uitgezien heeft. Ook staat hier een mansgroot beeld dat een smokkelaar van eertijds voorstelt. Natuurlijk ontbreekt ook een oude grenspaal uit de 18e eeuw niet.
Bij de westelijke grensovergang van Dinxperlo, Brüggenhütte, is ook de grensslagboom nog te zien. Bovendien is daar een mooi kunstwerk, dat de verbinding tussen de twee landen symboliseert. Een grote aardbol ‘zweeft’ boven een ronde heuvel. Je kunt deze aardbol alleen bereiken als je drie spiraalrondjes naar boven loopt.
Gebruikte informatie
* De grens bij Dinxperlo, YouTube, Waarom loopt de grens tussen Nederland en Duitsland precies daar, dwars door een dorp? Door Jeroen Kramer
* Gemeenten op de grens, VNG magazine 6, 2020 – over Dinxperlo
* Grensgeval Dinxperlo / Suderwick op de Nederlands-Duitse grens
* Dinxperwick.info, over de grens (website)
* De grens verandert in een attractie, Trouw, 14 juni 2010
* Opening Grenswachthuisje in Dinxperlo-Süderwick, Youtube 2021
* Een filmpje over een bijeenkomst in de Taverne, die ze Vredesbrug / Friedensbrücke noemen, over een grensoverschrijdende wandeling voor toeristen