Elten, vlakbij Emmerich, was tussen 1949 en 1963 Nederlands. De oorzaak: genoegdoening voor het oorlogsleed dat de Duitsers hadden veroorzaakt. Geleidelijk werd echter duidelijk, dat het niet werkte. Bij de teruggave van Elten aan Duitsland hebben slimme handelaars nog eenmaal geprofiteerd van deze herstelde grensanomalie.
Jarenlang was het dorpje onderwerp van onderhandelingen tussen Nederland en Duitsland. Uiteindelijk kwam een deal: Duitsland betaalde 125 miljoen Wiedergutmachung en nog eens meer dan honderd miljoen aan andere vergoedingen. Elten (en overigens ook Tüddern en omgeving, Zuid-Limburg) zou vanaf 1 augustus 1963 weer Duits worden.
Nederlandse en Duitse handelaren kwamen op een idee. In de laatste week van juli parkeerden ze hun vrachtwagens in Elten, met lading. Op 31 juli stonden honderden vrachtwagens in het kleine dorp. De lading betrof vooral koffie en boter, producten die in Duitsland veel duurder waren dan in Nederland. Alle beschikbare ruimte in het dorp werd ingezet voor de smokkeloperatie. Leegstaande huizen, bioscopen en danszalen waren tot aan het plafond gevuld. Menig schuurtje en woonkamer was eveneens volgestouwd. De douane greep niet in.
De volgende ochtend, op 1 augustus, stonden de trucks èn de goederen plots op Duits grondgebied, zonder een grens te passeren. Er hoefden dus geen invoerrechten te worden betaald. De tijdelijke opslagruimtes in huizen en andere gebouwen werden diezelfde nacht nog leeggehaald en de producten werden in vrachtwagens geladen.
Het was een nacht van ongekende bedrijvigheid in Elten. Deze nacht ging de geschiedenis in als de ‘Eltener Butternacht’. Naar schatting verdienden de Duitse en Nederlandse im- en exportbedrijven 50 tot 60 miljoen gulden aan de smokkeloperatie. Er was zo’n stormrun in het dorp dat de deelstaatregering van Noordrijn-Westfalen 250.000 mark overmaakte naar de gemeente om het asfalt te laten repareren dat door het konvooi kapotgereden was.
In Elten profiteren ze nog steeds van hun ‘dubbele nationaliteit’. De inwoners trekken in Nederland de hypotheekrente af en vragen in Duitsland een koopsubsidie voor hun woning aan. Voor hun koffie rijden ze nog steeds naar een supermarkt aan de Nederlandse kant van de grens. Dat scheelt ze de Duitse koffiebelasting van ruim een euro per pondspak.
Gebruikte informatie
* Duitslandinstituut, Elterner Butternacht maakte exporteurs rijk, 31 juli 2010