[16 juni 2020] Zuidelijk van Bourtange heb ik de veldwegen opgezocht; een weg langs de grens loopt hier niet. Hier staan de aardappels en de kool kilometers ver het land in. Tussendoor loopt een weg van betonblokken, boomloos. Een kilometer links van me de houtwal op de grens die ik in de lengte volg, een kilometer rechts van me de boerenweg met boerderijen. De boerenweg komt weer terug bij het Ruiten Aa-kanaal en kilometers verder kom ik uit dichtbij Sellingen en kan ik linksaf de Hassebergerweg op. Die gaat naar de grens, waar een paar kilometer verderop zich de Hasseberg bevindt: het hoogste punt van de provincie Groningen, 14.2 meter boven NAP.
Bisschop Berend van Galen heeft in 1672 bovenop deze berg gestaan, toen hij op weg was naar Groningen. Toen lag hier nog moeras en maakte de Hasseberg deel uit van een zanddoorgang, een ‘tange’, door het moerasgebied. Dit was dè verbinding tussen Münster en Groningen. Berend van Galen, bisschop van Münster stond hier in de verte te turen met allerhande vijandelijkheid in de buurt toen z’n kok naast ‘m letterlijk z’n hoofd verloor. Het werd finaal van z’n romp geschoten. Met een iets afwijkend gericht schot was wellicht de hele geschiedenis van Groningen een andere geweest.
Die Hasseberg: je kunt zeggen dat ’t geen moer voorstelt. Je kunt ook zeggen, dat ’t een heel bijzonder markeringspunt is. De Hasseberg is een opstuwing uit de ijstijd en de opgestuwde grond is afkomstig uit Noorwegen. Een gletsjer heeft de grond hier achter gelaten.
Als je aan komt fietsen, dan zit je eerst bij de observatie van ‘wat stelt het nou eigenlijk voor’? Eenmaal afgestapt en over de hekjes gesprongen kom ik dichter bij de top van de berg; ik sta in een afgekloven weitje waar een kleine kudde langharige geiten met horens mij aankijken. Naar beneden kijk je tussen de bomen door en langs de weg de verte in.
Deze ‘berg’ ligt hier zomaar solitair te zijn. Pas als je wat langer kijkt, zie je de situering beter. Door wat houtwallen, hoog dennenbos, veel hekwerk en een vrij lelijk Duits landhuis op de top heb je de contouren van de berg eerst onvoldoende in de gaten. Aan de Nederlandse kant zijn de bosjes in beheer bij Staatsbosbeheer, zo vertellen de bordjes. Ik probeer me in te beelden, hoe ’t eruit zag toen Bommen Berend bovenop de berg naar het westen en noorden aan het turen was, en zie wel in dat dit een belangrijke plek was.
Een lokale legende vertelt over de heks Hasje, een ‘berg’-bewoonster. Het begint zo: “Heel, heel lang geleden, toen in Westerwolde alles nog moeras, veen en weide was, leefde in onze omgeving een heksje te midden van andere heksen, trollen en witte wieven. Dit heksje was erg klein en had altijd koude voeten van het drabbige moeras. Ze was vaak verkouden en niesde daarom ontzettend veel. “Hatsjie, hatsjie”… Al gauw noemden ze haar daarom ‘Hasje’.” In Sellingen werd lange tijd onder meer heksenbitter, heksenbollen en hasjekoek verkocht en werd het café de Heksenketel geopend.
De Groninger journaliste/auteur Sanne Meijer fietste hier in oktober 2018, op zoek naar de grenspalen. Ze trof de huiseigenaar van het huis op de ‘berg’, waarvan de schuur vroeger het grenskantoortje is geweest. De eigenaar liet haar zelfs de kleine gevangeniscel zien, die onderdeel van dit voormalig douanegebouwtje is. Nog helemaal intact: een grote metalen deur met een schuifluikje. Hier werden vroeger de smokkelaars opgesloten.
De oude grenspaal staat bovenop de heuvel. Een hoge verweerde 18e eeuwse grenspaal van Bentheimer zandsteen.
Gebruikte informatie
* Op zoek naar grenspalen, deel 2 – Van Ter Apel naar de Hasseberg, Sanne Meijer, 4 november 2018:
* Vakantiehuis Hasseberg
* Wikipedia over de Hasseberg
* De Hasseberg, een onbekend hoogtepunt, artikel in Noorderbreedte, waarschijnlijk uit 1999
* Heksen en hooilanden in het dal van de Ruiten Aa, Trouw, 28 oktober 2000
* Heksje Hasje, Nederlandse Volksverhalenbank