[6 oktober 2020] Langs de grens stuit ik regelmatig op restanten van oude verdedigingswerken: bunkers. Vaak staan er informatieborden bij: het gaat om de Maas-Rur-Stelling, waar hier langs de grens onderdelen van bewaard zijn gebleven en inmiddels archeologisch erfgoed zijn geworden.
De Maas-Rur-Stellung was een, tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog ter versterking van de Westwal (van Kleve tot Basel!), aangebrachte verdedigingslinie tussen de Maas van Venlo en de Rur bij Herkenbosch. Na D-day (juni 1944) beval Hitler de uitbouw van de ‘Weststellingen’. Op grond van de ervaringen van de Duitse Wehrmacht tijdens de terugtocht uit Frankrijk zou de bestaande Westwal versterkt worden. Vanaf september 1944 werd in de Duitse regio Niederrhein begonnen met het plannen, aanbrengen en graven van grote hoeveelheden verdedigingsstellingen. Deze bestonden vooral uit tankgrachten, loopgraven en onderkomens.
Voor het beschikbaar stellen en onderbrengen van arbeidskrachten was de NSDAP verantwoordelijk. De uitbouw zou ‘met middelen uit het volk’ uitgevoerd worden. Duitse reservisten werden tot arbeid gedwongen, en daarnaast dwangarbeiders uit zowel West- als Oost-Europa, evenals krijgsgevangenen en Hitlerjugend. Ook de lokale bevolking, zowel uit Duitsland als Nederland, werd ten behoeve van het zogenaamde ‘Schansen’ ingezet.
De Maas-Rur-Stellung werd over een lengte van 27 kilometer langs de Duits-Nederlandse grens aangelegd. In oktober 1944 werkten bijna 7000 mensen aan de linie. In december kreeg de linie de status ‘deels verdedigbaar’.
In praktijk bleek de linie vrijwel geen waarde te hebben in het gevecht en de verdediging omdat de stellingen niet regulier bezet werden. Zo werd de linie door de vanuit het zuidoosten aanvallende Amerikaanse eenheden op 28 februari en 1 maart 1945 zonder noemenswaardige tegenstand omzeild. Op 1 maart 1945 werden Venlo en Roermond bevrijd.
In het Elmpterwald is de stelling in een lengte van 6 kilometer bewaard gebleven. Deze nog zichtbare resten vormen een getuigenis van de harde arbeid en ontberingen die een ontzagwekkend aantal dwangarbeiders hebben moeten opbrengen. Ze vormen een zichtbare herinnering aan één van de donkerste perioden uit de Europese geschiedenis en vervullen hierdoor zowel de rol van cultureel erfgoed als monument voor deze periode.
Ten zuiden van de snelweg A52 fiets je door het natuurgebied Lüsekamp (Luzenkamp): een open weidelandschap, een overgang van het Hoogterras naar de Maasvallei. Het grenspad volgend tref je een grote gedenksteen op het randje van een heideveld: het Mahnmal. Deze steen werd opgericht ter nagedachtenis aan een tragische gebeurtenis in de laatste week van 1944. Veertien onderduikers werden verraden; ze hadden zich moeten melden voor Arbeitseinsatz in Duitsland. Ze werden, na eerst zelf het eigen graf te hebben moeten graven, standrechtelijk geëxecuteerd.
Gebruikte informatie
* Informatie en foto’s over de Maas-Rur-Stellung
* De frontperiode in Herkenbosch, 1944-45, Dwayne Beckers
* Feststellung-Weststellung, Maas-Rur-Stellung
* Gedenksteen het Mahnmal, Lüsekamp