Bij Posterholt gaat een provinciale weg de grens over: de grensovergang Posterholt-Karken. In 1959 heeft zich hier een bijzondere gebeurtenis voorgedaan. Het verhaal is opgetekend door dhr. Paul Cuijpers en staat op de website www.postert.nl.
‘In 1959 wordt de grens tussen West-Duitsland en Nederland nog streng bewaakt. Dit is ook zichtbaar bij de grensovergang tussen het Nederlandse Posterholt en het Duitse Karken. Zowel aan de Nederlandse als aan de Duitse zijde van de grens zijn slagbomen geplaatst; 24 uur per dag bewaakt door douaniers. Tussen beide slagbomen bevindt zich een strook zogenaamd ‘niemandsland’ met in het midden een grenssteen. Dit niemandsland behoort echter, zoals later blijkt, tot Nederlands grondgebied.
In juni 1959 vinden opnames plaats voor een dorpsfilm, cameramensen van de filmer Johan Adolfs leggen de nu nog redelijk rechtopstaande grenssteen op film vast. Dit verandert eind juli 1959. Een touringcar maakt een foutieve manoeuvre en de grenssteen ligt bijna plat tegen de grond. Wat nu?
Wie geeft opdracht tot herstel? Is het de gemeente Posterholt of Karken, de Provincie Limburg, de deelstaat Nordrhein-Westfalen of moet dit op landelijk niveau geregeld worden?
De Maas en Roerbode doet als eerste op een ludieke wijze melding van dit probleem op 6 augustus 1959 in de rubriek “Grenzlandkrabbels” met de kop: DE GRENS IS ZOEK. De letterlijke tekst is als volgt:
KARKEN – Scheef gezakt hangt bij Karken de grenssteen, die door een bus werd aangereden.
De steen geeft nauwkeurig de plaats aan waar, tussen de Nederlandse en Duitse douaneposten, de grens ligt. De grenssteen heeft dus een diepere betekenis dan men op het eerste oog zou vermoeden en daarom heeft het ook nog heel wat voeten in de aarde eer de steen weer op zijn oorspronkelijke plaats staat. Een kleine verschuiving heeft een even grote verplaatsing van de Nederlands-Duitse grens tot gevolg. Er zullen dan ook nog heel wat formaliteiten te vervullen zijn, eer de grenssteen zijn oude plaats weer heeft ingenomen. Thans zijn verschillende commissies uit beide landen er druk mee bezig. Waar de grens precies loopt kan men, zolang de steen niet op zijn plaats terug is, niet precies zeggen.
Het probleem van de scheve grenssteen heeft inmiddels internationale aandacht gekregen: radio Luxemburg en de WDR berichten erover. De berichten uit krant en radio zetten een aantal leden van studentenvereniging Pacelli uit de Roerstreek aan het denken. Zij zijn in 1959 al voorstander van een Europa zonder grenzen.
De studentenvereniging beraamt een plan: Deze grenssteen zal als eerste binnen Europa, zowel letterlijk als figuurlijk, uit de weg geruimd moeten worden. Deze grenssteen moet uit de grond gerukt worden om de Europese eenwording te dienen. Na een verkenningstocht wordt besloten om het plan begin augustus op een zondagmiddag ten uitvoer te brengen. Auto’s en een tractor met kettingen zijn al geregeld, uiteraard moet iedere deelnemer aan deze operatie uiterste geheimhouding betrachten. Tijdens de laatste geheime vergadering op de zaterdagavond vóór de uitvoering wordt de operatie echter afgeblazen. Douanebeambten en de politie hebben er lucht van gekregen. Het plan wordt voorlopig uitgesteld. De politie en douanebeambten, fotografen en verslaggevers wachten op deze zondagmiddag de studenten tevergeefs op. Er wordt een nieuw plan beraamd.
Het Duitse kadaster stelt enkele weken later vast, dat de grenssteen niet de grens vormt tussen Nederland en Duitsland maar zich op Nederlands grondgebied bevindt. De studenten beschikken nu ook over deze kadastrale gegevens waardoor men niet meer hoeft te vrezen voor Duits ingrijpen tijdens hun actie. Op zondagmiddag, 30 augustus 1959 heeft een aantal studenten zich verzameld op de Kapellerlaan in Roermond. Een tractor met aanhanger haalt de studenten met hun gevolg op. Het benodigde materiaal om de grenssteen te verwijderen bevindt zich reeds op de aanhanger.
De stoet gaat op weg naar de grensovergang Posterholt-Karken en arriveert om 14:00 uur bij de slagboom aan Nederlandse zijde. Op de vraag van de Nederlandse douanebeambten waar ze naar toe gaan wordt geantwoord dat ze één van de cafés gaan bezoeken die zich tussen de slagbomen in niemandsland bevinden. De slagboom gaat open en de grenssteen ‘wordt meteen aangevallen’.
Het loswrikken uit de grond gaat echter veel moeilijker dan gepland. Rondom de steen worden diepe gaten gegraven en men probeert met primitieve middelen de grenssteen omhoog te drukken. Uiteindelijk wordt met behulp van de aan de tractor bevestigde ketting met staalkabel de grenssteen losgetrokken. Deze ligt nu gereed om via twee schuin geplaatste balken op de aanhanger getrokken te worden. De Nederlandse en Duitse douanebeambten kijken van afstand toe zonder in te grijpen.
De grenssteen wordt via twee balken schuin omhooggetrokken op de aanhanger. Plotseling stopt een auto met de Nederlandse politieagent Bert van der Zijp. Hij beveelt de studenten met deze actie onmiddellijk te stoppen. De studenten negeren zijn oproep en gaan onder luid gejuich, van het inmiddels talrijke publiek, door met hun actie. De politieagent trekt een paar studenten opzij, springt op de aanhanger en drukt met zijn voet de grenspaal via de twee schuine balken omlaag waardoor deze op de grond in twee stukken breekt. De studenten gaan direct met de politieagent in discussie, omsingelen hem als het ware doch raken hem niet aan.
Hierdoor wordt deze afgeleid en is het voor enkele studenten mogelijk het kortere kopstuk van de in twee gebroken grenssteen in de kofferbak van een auto te stoppen en de Nederlandse grens te passeren.
Eén van de studenten neemt de verantwoordelijkheid van de actie op zich en wordt naderhand in het douanekantoor door de politieagent ondervraagd. De chauffeur van de tractor is vervolgens aan de beurt. Hij beschikt schijnbaar niet over alle benodigde papieren en krijgt een bekeuring. Uiteraard wordt deze uit de pot van de studentenvereniging betaald. De studenten vertrekken weer richting Roermond waar de overwinning op gepaste wijze wordt gevierd. Waar de kop van de grenssteen wordt opgeslagen, is op dit moment nog onbekend.
Twee jaar later grijpt Instrumentalverein Karken (harmonie) deze actie aan om een ‘Völkerfreundschaftsfest’ te organiseren. Een feest waarbij de slagbomen gedurende twee dagen opengaan als teken van een verenigd Europa en verbroedering met de Nederlandse buurgemeente Posterholt.’
Een prachtig grensgeschiedenisverhaal, met dank aan Paul Cuijpers.
Gebruikte informatie
* Postert.nl