Het ANP op 3 december 1971: ‘Bij de Duits/Nederlandse grensovergang zijn de Nederlandse en Duitse douane onder een dak gebracht. Zo kunnen nu de Duitse douanebeambten op Nederlands grondgebied het reis- en goederenverkeer van en naar de Bondsrepubliek controleren. De samenvoeging is tot stand gekomen ter verlichting en versnelling van het grensverkeer.’
Dit behelst het douanekantoor waarin nu het Zollmuseum Friedrichs is gehuisvest. (*)
[7 oktober 2020] Eigenlijk begint het fietscorvee nu pas echt: ten zuiden van Kerkrade word ik nogal een tijdje vergezeld door de snelweg. Het lijkt potdorie soms wel alsof ik op de snelweg fiets! De grens wordt hier een heel stuk gevormd door de Crombacherbeek; een beekje tussen de heuvels en weilanden door waar je met de fiets niet echt bij kunt komen. Het is wel lullig, want als je even ergens voor een ‘view’ tussendoor gaat dan zie je dat pal achter de drukte een prachtig achterland ligt.
Deze snelweg, De Ring Parkstad – eigenlijk de oude weg naar Aken – passeert een oude grensovergang tussen Heerlen (Locht) en Horbach. Daar wacht me nog een bijzondere verrassing. Er staan daar nog, vrij desolaat langs de provinciale weg, grote oude douanegebouwen; in eentje daarvan huist, jawel… een grensmuseum! ‘Zollmuseum Friedrichs’ staat er te lezen. Door de ramen zie ik de tentoonstelling met presentaties in tekst en beeld aan de muren hangen. Maar ja, het is coronatijd dus het is nu gesloten. Jammer.
Het museum Friedrichs heeft een levendige expositie, die de grensgeschiedenis en -verhalen in leven houdt. Hier worden naast historische achtergronden ook veel bezienswaardigheden gepresenteerd, zoals documenten over de zogenaamde ‘zondige grens’ uit de periode na de Tweede Wereldoorlog tot de jaren ‘60 toen douanebeambten nog regelmatig smokkelaars op de hielen zaten. Te zien zijn gesmokkelde en in beslag genomen souvenirs en voorbeelden van namaakmerkartikelen, uniformen en een kamer met originele meubels van het kantoor, een illegale stokerij, een schoenmakerswerkplaats in de kelder en een schaalmodel van de grensovergang Aachen-Lichtenbusch.
De collectie van Friedrichs gaat verder dan de feiten en geschiedenis rondom de grens tussen Duitsland en Limburg. Er is namelijk ook een uitgebreide collectie over de Duitse ‘binnengrens’ tussen de Bondsrepubliek en de DDR zoals deze tot 1989 bestond.
In 2014 dreigde sluiting van het museum. De erfgenamen van de hoofdeigenaar van het voormalige douanegebouw dreigden met een incassoprocedure. Om de 3000 stukken die de grensgeschiedenis van de vroege middeleeuwen tot heden weergeven te bewaren en ook in de toekomst voor het grote publiek zichtbaar te houden moest dringend een overbruggingskrediet op tafel komen. Daarmee kon noodzakelijke tijd worden gekocht. De gemeente Aken zegde steun toe.
De website van het museum toont informatie over de verschillende collecties en het colofon toont aan dat de online-redactie van de gemeente Aken verantwoordelijk is voor de content.
Hopelijk gaat het museum dus na de corona-perikelen gewoon weer open.
= =
(*) Grensfietsen.NL ontving op 7 mei 2021 een bericht van Geert Krijnen naar aanleiding van dit verhaal, vooral gericht op de inleiding, bovenaan:In onderling verband lezend lijkt deze tekst (de cursieve inleiding) aan te geven dat het gebouw waarin het Zollmuseum is gevestigd, het voormalige Nederlandse douanekantoor is, wat niet zo is. De samengevoegde grenscontrole werd vanaf 1971 op Nederlands grondgebied uitgevoerd, zo’n 100 meter noordelijk van het Duitse kantoor (nu museum). Helaas is het Nederlandse kantoor rond 2014 gesloopt om plaats te maken voor de nieuwe rondweg. De rode lijn op het plaatje was de locatie van het NL kantoor.
Mooie bijkomstigheid is dat je op dit plaatje ook de oude weg Heerlen-Aken achter het Zollmuseum ziet liggen. Deze oude weg loopt als een streep van Heerlen naar Aken.
Gebruikte informatie
* Zollmuseum Friedrichs
* Informatie over Zollmuseum Friedrichs
* Input van Geert Krijnen, gepassioneerd deskundige op het gebied van grenspalen en de geschiedenis van de grens.