De herkomst van de naam Maastricht is waarschijnlijk terug te voeren tot het Latijnse Mosa Trajectum, ‘doortocht’ of ‘doorwaadbare plaats in de Maas’. De vroegste bron waarin deze naam genoemd wordt stamt uit de middeleeuwen. Rond het begin van onze jaartelling legden de Romeinen de belangrijke heirbaan Keulen-Tongeren aan (later Via Belgica genoemd), die bij Maastricht de Maas kruiste. Bij de Romeinse brug ontstond een nederzetting, waarvan het centrum nabij de huidige Stokstraat lag.
De provincie Limburg is (pas) ontstaan na de Conventie van Wenen waar na de Napoleontische periode Europa opnieuw werd ‘ingedeeld’. Toen in 1830 België zich afscheidde van Nederland, hebben de meeste Nederlands-Limburgse gemeenten zich bij België aangesloten. Dat gold echter niet voor Maastricht dat, omringd door Belgisch land, dus een soort enclave van Nederland werd.
In 1839 kwamen België en Nederland tot een akkoord en werd Limburg weer Nederlands. Maar pas in 1843 werd definitief overeenstemming bereikt om een gebied van 2,3 km (1 kanonschot ver) rond Maastricht bij Nederland te voegen. Zo kwam het tot stand dat het op de linkeroever gelegen deel van Maastricht Nederlands bleef, terwijl zowel ten zuiden als ten noorden van de stad de linker Maasoever (Grensmaas) bij Belgisch-Limburg hoort.
Omdat Maastricht tot 1867 een vestingstad was, waren er tot die tijd geen uitbreidingsmogelijkheden buiten de stadsmuren. De vroege industriële ontwikkeling van de stad vond geheel binnen de muren plaats. De bevolkingsgroei van Maastricht bleef in de 19e eeuw echter achter bij andere Nederlandse steden. Desalniettemin was de woonsituatie van de meeste arbeiders schrijnend. Pas na 1920 kon Maastricht zich uitbreiden, omdat pas toen nieuwe grond buiten de middeleeuwse stad werd geannexeerd.
Tot in de 19e eeuw was Maastricht een sterk verfranste stad. De stedelijke elite sprak, naast het Maastrichts, Frans en beheerste nauwelijks het Nederlands. Pas in het begin van de 20e eeuw werden de Franstalige opschriften in de Stadsschouwburg vervangen en werden ook Nederlandstalige toneelstukken gespeeld.
De komst van de universiteit in 1974 leidde tot meer pluriformiteit in de Maastrichtse bevolkingssamenstelling en een toenemende internationalisering. In 1981 en 1991 vonden in Maastricht de topconferenties van de Europese Raad plaats. Vooral aan de laatste bijeenkomst, en het daaruit voortvloeiende Verdrag van Maastricht, dankt Maastricht een grote internationale naamsbekendheid.
Door de toenemende mondialisering – aan de Universiteit Maastricht is meer dan de helft van de studenten uit het buitenland afkomstig – is het gebruik van Engels sterk toegenomen. Het onderwijs aan de universiteit is vrijwel geheel Engelstalig. Ook de gemeente Maastricht richt zich steeds vaker in twee talen (Nederlands en Engels) tot haar burgers.
Maastricht telt 1677 Rijksmonumenten. Alleen Amsterdam heeft er meer. En er is geen stad in Nederland met meer gemeentelijke monumenten. Overigens is de Rechtstraat in Wyck, het stadsdeel ‘aan de overkant van de Maas’, de straat met de meeste monumenten.
Onder de beschermde bouwwerken bevinden zich de oudste stadspoort en de oudste brug van Nederland. Daarnaast twee van de voornaamste romaanse kerken in Nederland, zeven gotische kerken en kapellen, en een vijftiental historische kastelen en landhuizen.
Tot slot nog een aardig ‘weetje’: Maastricht is de enige Nederlandse stad die in het Wilhelmus wordt genoemd. In het elfde couplet staat het. Ietsje gemoderniseerd: ‘Als een prins te paard heb ik, Willem van Oranje, met mijn legermacht de veldslag afgewacht met de vermetele tiran, Alva, die, bij Maastricht ingegraven, bang was voor mijn kracht; mijn ruiters zag men draven zeer moedig door het veld.’
Gebruikte informatie
* Maastricht, Wikipedia
* Zicht op Maastricht