De plaatsen Stevensweert en ‘Ohé en Laak’ liggen in Midden-Limburg, op een voormalig (en nu nog bijna) eiland in de Maas. Het eiland is ontstaan door twee voormalige rivierarmen van de Maas. Westelijk ligt de hoofdstroom van de Maas (de Grensmaas) en oostelijk de Oude Maas.
[3 november 2020] De Maas kronkelt tussen allemaal ‘nieuw water’ door, maar ook door oud water zoals de ‘Oude Maas’. Over een bruggetje kom ik in Ohé en Laak. Alleen de naam al zit vrolijk in m’n hoofd sinds ik 6 of 7 jaar was en de atlas van Nederland zo’n beetje uit het hoofd leerde.
Vlakbij dit dorp kom ik langs een mooi grof oerkasteeltje waar bij het hek ‘verboden toegang’ staat en verder helemaal geen informatie over wordt getoond.
Ik kom in Ohé en Laak en kijk even bij het fietsveerpontje vanuit Ophoven, aan de overkant gelegen. Daar is een nieuw project gaande: het ‘reconstrueren’ van Kasteel Walburg, niet als kasteel maar als landschapsproject. Goed bedoeld… maar beetje sneu om te lezen dat dit kasteel domweg door verwaarlozing in de jaren zeventig en tachtig is ‘vergaan’.
Daarna verder naar het oude stadje Stevensweert.
Grote overstromingen hebben het gebied geteisterd. Maar het water in dit gebied had ook voordelen: doordat het omgeven was door water was het gebied goed te verdedigen. Een eenvoudige woontoren groeide in de late Middeleeuwen uit tot een machtig kasteel. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog legden de Spanjaarden hier een sterke vesting aan. Vanuit deze vesting werden de land- en waterwegen in de omgeving onder controle gehouden. Een schipbrug en twee veerponten op de Oude en de Nieuwe Maas zorgden voor communicatie met de buitenwereld.
Pas in 1882 kwam er een vaste oeververbinding: een gemetselde brug met acht bogen over de Oude Maas. De veren werden uit de vaart genomen, maar sinds 1998 kunnen voetgangers en fietsers (van mei tot september) bij Ohé en Laak weer de Maas oversteken met een klein veerpontje. Door grootschalige ontgrindingen na de Tweede Wereldoorlog zijn op het eiland grote waterplassen ontstaan, een eldorado voor watersporters en natuurliefhebbers.
Ohé en Laak horen al eeuwenlang bij elkaar maar zijn twee aparte dorpen, waarbij Laak eigenlijk meer een lintbebouwd buurtschap is. In Ohé passeerde ik fietsend het niet toegankelijke, maar op het oog erg aantrekkelijk-stoere, kasteel Hasselholt.
Stevensweert was de genoemde Spaanse sterke vesting. Het oorspronkelijke kleine dorp werd in 1633 door de Spaanse veldheer Francisco de Moncada tot vestingstad omgebouwd. Om het plaatsje heen werd een aarden vestingwal met zeven bastions en vijf ravelijnen aangelegd.
Stevensweert heeft tot op heden zijn zevenhoekige omtrek en geometrische stratenpatroon behouden. De originele vestingwal werd in 1874 geslecht. In 1882 werd de Eilandbrug over de Oude Maas aangelegd waarmee het eiland verbonden werd met het vasteland. Door de aanleg van het Julianakanaal kwam Stevensweert opnieuw op een langgerekt eiland te liggen. Slechts enkele bruggen verbonden het dorp met de oever. Het had daardoor nog steeds een min of meer geïsoleerde ligging. Na de Tweede Wereldoorlog kwam de grindwinning op gang, waardoor een aantal plassen ontstond.
In september 2016 werd de grote ‘Slag om Stevensweert’ van 1702 helemaal nagespeeld. Dit werd georganiseerd door de Stevensweertse Schutterscompagnie Sint Rochus. Van het oude kasteel van Stevensweert kun je, hoewel het al bij de genoemde Slag om Stevensweert vernietigd werd, aan de zijkant van het voormalige gouvernementshuis (1742) nog de resten zien.
In Stevensweert staat ook de Hompesche Molen uit 1722. Het is de hoogste molen van Limburg.
…. en daarna over de brug over de Oude Maas. Ik kom weer vlak langs het Julianakanaal dat een klein stukje verder, voorbij de grote sluis, weer bij de Maas komt. Maasbracht doet op z’n eigen wijze een beetje ‘groots’ aan. Er is dan ook zoveel water tegenover de ‘boulevard’; het komt van alle kanten en is overal om de Maas heen aanwezig.
Het sluizencomplex Maasbracht, bij het einde van het Julianakanaal, heeft met 11,85 meter het grootste verval van alle sluizen in Nederland. In Maasbracht ligt dan ook één van de grootste elektriciteitscentrales van Nederland. De Clauscentrale, genoemd naar Prins Claus, levert ruim 8% van de Nederlandse elektriciteit.
Gebruikte informatie
Eiland in de Maas, Wikipedia
Ohé en Laak, Wikipedia
Kasteel het Geudje, Wikipedia
Stevensweert, Wikipedia