In het begin van de Eerste Wereldoorlog was aan de grens tussen België en Nederland een enorme beweging van mensen ontstaan. Belgische weerbare mannen konden zich via Nederland bij het Belgische leger achter de IJzer (zuidwestelijk van Vlaanderen) voegen, maar de grootste groep mensen waren vluchtelingen. Nederland moest tijdens de oorlog onderdak bieden aan een miljoen Belgische vluchtelingen die vaak in gesloten kampen terechtkwamen.
[3 november 2020] Het vervolg gaat over boerenweggetjes; dan weer aan de ene, dan weer de andere kant van de grens. Soms staan er mooie grijswitte grenspalen, soms is er niets te zien maar weet ik dat de grens er moet zijn. Soms is ’t zelfs zo, dat ook landschappelijk niets te herkennen valt: de grens loopt domweg ‘ergens midden over een akker’ of zo.
Bij de grens stuit ik op een herdenkingspunt: ‘De Elektrische Draad’. De Duitse bezetters hebben hier in 1915 een stroomdraad aangelegd. Deze liep langs de héle Nederlandse grens en was bedoeld om het grensverkeer tegen te houden.
Al enkele maanden na het uitbreken van de oorlog besloot het Duitse militaire bestuur om de Belgische grens met Nederland af te sluiten. Over een traject van 300 kilometer werd een drieledige draadversperring geplaatst. De middelste van deze draden stond onder een lading van 2000 volt en was dodelijk bij de minste of geringste aanraking. Al in april 1915 waren de meeste delen van de versperring klaar.
Het traject van de draad volgde de grens niet exact. Vooral in de Antwerpse Kempen werden grote gebieden van de rest van België afgesneden. Deze gebieden vormden een niemandsland tussen België en Nederland.
Op zeventig plaatsen over het gehele traject werden ‘poorten’ in de draad gebouwd. Meestal gebeurde dit bij grote wegen naar Nederland. Bij slechts twintig poorten was het voor burgers toegestaan om de grens over te steken. Twee van deze toegangspoorten lagen bij Stramproy en bij Neeritter. Alleen burgers die een Passierschein konden tonen mochten door. Deze documenten kon men vaak tegen betaling verkrijgen in een Kommandantur en waren slechts voor een beperkte periode geldig.
Ondanks de aanwezigheid van de elektrische draad, in de volksmond de ‘dodendraad’, vonden toch zo’n 30.000 Belgen via Nederland de weg naar het front. In totaal waren zo’n 7.000 Belgen vanuit bezet gebied actief als spion. Zij smokkelden mensen, goederen en vooral informatie en brieven over de grens. In totaal vielen bij de grensdraad, door elektrocutie en geweerschoten, zo’n 1.000 doden. Ongeveer de helft daarvan waren Belgen, een vierde Duitsers. De rest waren Nederlanders en soldaten uit andere landen. (Informatie op het infopaneel bij het herdenkingspunt.)
Dit was de eerste keer dat ik langs zo’n ‘Dodendraad’ fietste. Later kwam ik nog regelmatig langs een dodendraad-memoriaal; elke keer met een bijzondere opgetekende anekdote.
Gebruikte informatie
* Dodendraad.org, website over de Dodendraad, website Heemkundekring Amalia van Solms:
* De Draad, Wikipedia-pagina: