[4 november 2020] Bij een grensovergang, waar ik in een stuk bos een beekje oversteek, staat weer zo’n herinnering aan ‘De Dodendraad’; de grens op 2000 volt! Ik zal ze daarna nog meerdere malen tegenkomen, telkens met andere verhalen over de toestand tijdens de Eerste Wereldoorlog.
Gruwelijke verhalen. Hier staat ook een hele grote grenspaal, met aan weerszijden de namen van de baronies waartussen het eertijds de grens was. Op een bordje staat dat de paal uit 16-zoveel is (maar is-ie van beton?).
Dit is de oudste van alle Dodendraad-reconstructies langs de Vlaams-Nederlandse grens, al in 2000 geplaatst. Inmiddels zijn er tientallen. Dit is de Dodendraad ‘aan d’n Ezel’, zo heet deze plek. Een ‘ezel’ is in deze een houten stelling waar bomen verzaagd werden.
Uniek, zelfs naar Nederlandse begrippen, is dat langs de grens westelijk van Budel vijf bijzondere grenspalen staan. Deze bevinden zich aan de Zwarteweg, de Bergbosweg, de Stationsweg, de Asbroekweg en de Meemortel. De palen worden vaak ‘douanepalen’ genoemd omdat ze in de 17e eeuw werden geplaatst ten behoeve van de Admiraliteit van de Maze, gevestigd te Rotterdam, die in deze zuidelijke streken de in- en uitvoergelden incasseerde. Vier van deze palen zijn nog origineel, één exemplaar is enige jaren geleden opnieuw gemaakt. Die laatste zal de paal op deze plek zijn: hij ziet er nogal ‘nieuw’ uit. Van de andere douanepalen staan sommige op plekken die niet (meer) overeenkomen met de landsgrens.
De palen laten het wapen van de genoemde instelling zien: een schild met klimmende leeuw en zeven pijlen (die curieus genoeg op de nieuwe paal ontbreken) op twee gekruiste ankers en de letters PPP die staan voor ‘Pugno Pro Patria’, ofwel: “Ik vecht voor het vaderland”.
Dat vaderland was de Republiek der Verenigde Nederlanden. De palen markeerden namelijk de staatsgrens die in 1648 bij de Vrede van Münster (toen de Meierij aan dit gebied werd toegevoegd) ontstond. Aan deze grens werden diverse ‘douanekantoren’ gevestigd, onder andere één te Budel. Hier werden de ‘convoyen en licenten’, in- en uitvoergelden, geheven door Staatse ambtenaren. De ambtenaren moesten protestants zijn en zo droegen ze bij aan de opvallende grootte van de Hervormde Gemeente Budel-Gastel. De palen werden vermoedelijk in 1662 geplaatst.
Gebruikte informatie
* De douanepaal, op site Grensmarkeringen.be (2)
* De Douanepalen van de Admiraliteit van de Maze
* Document over Douanepalen van de Admiraliteit van de Maze (pdf)