[4 november 2020] Verder naar het noorden kom ik, op de rand van de Leenderheide, in het Leenderbos. Een geweldig mooi natuurgebied, heel uitgestrekt. Ik ben daar helemaal in m’n uppie; het hele natuurgebied voor mezelf! Mooie fietspaden, vlakbij of bovenop de grens, gaan hier doorheen.
Het Leenderbos is onderdeel van Natura 2000-gebied Leenderbos, Groote Heide & De Plateaux. Het maakt deel uit van een uitgestrekt natuurgebied op een aaneengesloten zandrug tussen Eindhoven en het Belgische Achel. Boswachterij Leende is in beheer bij Staatsbosbeheer en ongeveer 1600 hectare groot. Het gebied is voornamelijk beplant met naaldbos: grove den (die bestemd was voor mijnhout) en douglasspar (bestemd voor de houtverwerkende industrie). Het ontginningsbos werd in de jaren 30 van de 20e eeuw als werkverschaffingsproject op het uitgestrekte heidegebied de Groote Heide aangelegd. Uit deze episode is nog een houten werkkeet bewaard gebleven. Het Leenderbos is één van de eerste bossen die bewust zo is aangelegd dat het tevens een aantrekkelijk recreatiegebied zou worden. Kenmerkend hiervoor zijn de licht gebogen dreven (dit in tegenstelling tot de meeste ontginningsbossen waar de dreven in een dambordpatroon zijn aangelegd). Daarnaast werd een aantal vennen met bijbehorende omgeving gespaard.
Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak, is het bebossingswerk gestopt. Hierdoor bleef een deel van de Groote Heide heide. Op de grens van bos en heide werd later een zogeheten tobhut nagebouwd welke in gebruik was ten behoeve van de valkenvangst. De inwoners van Valkenswaard waren daarin gespecialiseerd. (Valkenswaard heette heel vroeger Verckensweert, vanwege de varkensmarkt. De valkeniers waren echter later invloedrijk en hebben bewerkstelligd dat de naam veranderde in Valkenswaard.)
Er zijn mooie verhalen opgetekend over de smokkelpraktijken in dit gebied. Vooral uit de Tweede Wereldoorlog zijn verhalen overgeleverd, zoals dit verhaal:
‘Einde 1941 was de trek naar Budel verleden tijd. De boswachter en de stropers hadden ervaring gekregen. Onze volgende bestemming werd Soerendonk, een landelijk dorpje ten Noorden van Budel. De grote Leenderbossen en -heide boden meer kansen om er door te komen. Maar de afstand werd nu wel ruim 5 kilometer. Dit was bovendien slechts de heenweg.
We vertrokken bij de avondschemering, rond zeven uur, om terug te komen rond middernacht. De terugtocht was dus in het donker. Vanaf de bergplaats van onze fietsen in de Beverbeekse bossen te Achel tot aan de grens, een half uurtje verder lopen, was het betrekkelijk veilig. Vanaf daar werd het opletten voor de Duitsers die links en rechts konden opduiken. Na nog enkele honderden meter bos moesten we over de eindeloze Leenderheide. Bij zeer mistig weer of een pikdonkere nacht zonder maan of sterren zagen we hooguit een meter voor ons uit, en was er het gevaar blind in de armen van commiezen te lopen. Zij konden ons door het ritselen van de heide rond onze benen van ver horen aankomen.
Een heldere open hemel met volle maan was even gevaarlijk. Dan zag een geoefend oog gemakkelijk 200 meter ver. Vaak waren er overvliegende geallieerde bommenwerpers. Bij Eindhoven stond luchtafweergeschut met de daarbij horende zoeklichten. Als deze hun lichtbundels 1000 meter hoog door de lucht zwaaiden, begeleid met af en toe wat schoten, zaten we op de eerste rij van een groot vuurwerk.
Ideale nachten waren er zelden. Bij rotweer en hevige rukwinden zochten de commiezen beschutting, maar wij sukkelden doodmoe naar onze fietsen en hadden dan nog ruim 10 kilometer rijden voor de boeg. Blijven wachten hielp niet.
We zijn één keer aangehouden. Twee commiezen wachtten ons op bij het uitkomen van een bos. We liepen toen met ruim tien beladen personen op een rij achter elkaar. Het was volle maan. Wanneer de rij volledig op de heide was, kwamen ze van achteraan weerszijden naast ons lopen en sloegen onze zak van de schouders. Een ogenblik later stonden we er allemaal verbouwereerd en sprakeloos bij. Ze brachten ons professioneel naar de Duitsers die ons gevangennamen. Ze gaven ons onderdak tot de volgende morgen. Nadat de vrouwen in de keuken gewerkt hadden en ik geharkt had rond hun wachtgebouw, werden we losgelaten. De boetes kwamen achteraf.’
Gebruikte informatie
* Leenderbos, Groote Heide, De Plateaux, Wikipedia
* Leenderbos, Wikipedia
* Smokkelroute door het Leederbos
* ‘Hoe was da vreuger’, docu over smokkelpraktijk in deze streek, januari 20201, YouTube
* Smokkelen op Wikipedia, met ook een link naar een filmpje van Polygoonjournaal 1947 genaamd ‘Smokkelen is afbraak’
* Meer smokkelverhalen, interviews met vroegere smokkelaars (Ned/Bel):
* Smokkelen – De Zeeuw van Vlaaderen
* Nog een oude smokkeldocumentaire