[4 november 2020] Voorbij het buurtschap Gorp ga ik westelijk over het Gorps Baantje, dat na het oversteken van de N630 (Poppel-Goirle) overgaat in het Nieuwkerkbaantje. Hier rijd ik een stukje op de grens, in een open bosgebied met talrijke boshuisjes in het Belgische bos.
Dit is Nieuwkerk. De plek van een oude grenskerk en, net aan de Nederlandse kant, een klooster.
De ‘nieuwe kerk’, waarnaar Nieuwkerk is genoemd, is de kerk die in 1639 werd gebouwd voor de katholieken uit Tilburg en Goirle die toentertijd in Nederland hun geloof niet mochten belijden. De kerk stond in het huidige Nieuwkerk, dus net aan de Belgische kant van het grensriviertje Nieuwe Leij. Toen de kerk hier nog niet stond, heette deze streek Steenvoort.
Vanaf 1660 mochten de katholieken in de Republiek in onopvallende kerken (schuilkerken, ook wel schuurkerken genoemd) hun diensten organiseren. De jaarlijkse processie ter ere van Sint-Jan was echter niet toegestaan. Dit vond men ‘een exorbitante paepse stoutigheid’ en daarom trokken de Goirlese katholieken eens per jaar naar Nieuwkerk. Dit duurde tot het einde van de 18e eeuw. Begin 19e eeuw raakte deze kerk in verval en werd gesloopt.
Iets later werd bijna op dezelfde plaats, aan de Nederlandse kant van de grens, het kapelletje Sint-Jans-Gool gebouwd (Gool staat voor Goirle) dat nog een smeedijzeren deurklink uit de vroegere grenskerk bezit. De kapel werd in de jaren 80 van de 20e eeuw gerestaureerd.
In de 19e eeuw ontwikkelde zich hier, voornamelijk aan de Belgische zijde, het landgoed Nieuwkerk. In het open bos staan tal van pachthuisjes. Ze zijn alle nog steeds eigendom van de erfgenamen van het adellijke geslacht dat sinds twee eeuwen het landgoed in beheer heeft.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog werden het Nederlandse en Belgische deel van het landgoed gescheiden door een sterk bewaakte grens met patrouilles. Nadien was het gebied, tot enkele jaren na de Tweede Wereldoorlog, een dankbaar werkterrein voor smokkelaars.
De baron, die begin 20e eeuw eigenaar was, wilde wederom een kerk vestigen en vond de Missionarissen van de Heilige Familie te Grave bereid om een klooster te Nieuwkerk te vestigen. Op 1 juni 1913 werd dit nieuwe kloostergebouw ingewijd. Er werd les gegeven aan priesters in opleiding, waartoe een noviciaat werd ingericht. Het klooster kwam eind jaren ‘50 in handen van de Trappisten, die er Afrikanen opleidden voor kaderfuncties in de onafhankelijk geworden landen als Kenia en Congo-Kinshasa. Vervolgens kwamen de Franciscanessen van Etten-Leur, die hier een rusthuis voor van de missie terugkerende zusters inrichtten.
Volgens de in 1913 gemaakte afspraak moet de zondagsmis nog steeds in de kapel van het complex worden opgedragen, zijnde een mini-parochie.
In 1997 kwam een einde aan de religieuze bestemming van het klooster en vestigde zich hier een particulier die het ombouwde tot bezinnings- en congrescentrum. Inmiddels is ook van deze bezinning niet meer zo expliciet sprake: ‘Met respect voor de natuur, kun je in dit prachtige klooster en het bijbehorende landgoed bourgondisch genieten! Of je nu komt vergaderen in een van onze unieke ruimtes, je (trouw)feest geeft in onze sfeervolle tuin, een nachtje komt logeren in onze sfeervolle hotelkamers na een lange fietstocht of gewoonweg komt genieten van een hapje en drankje in ons boscafé.’
Gebruikte informatie
* Klooster Nieuwkerk Goirle, website
* Klooster Nieuwkerk, Wikipedia
* Nieuwkerk (gehucht), Wikipedia