Matjens is een natuurgebied in het uiterste zuidwesten van de gemeente Zundert. Aan de andere kant van de grens heet het De Maatjes. Het Nederlandse deel van het gebied is in bezit van Staatsbosbeheer. Bij elkaar is het natuurgebied zo’n 215 hectare groot. Het is een gebied met rietvelden, natte broekbossen en natte weilanden. En dus… met heel veel vogels.
[6 november 2020] Het is berekoud, maar wederom een prachtige heldere ochtend. Door de hoofdstraat van Zundert fiets ik naar de westkant van ’t dorp en daar ga ik naar het zuiden. De landbouwbuurt hier heet Wildert. De velden zijn wit van de rijp. De lage zon staat er fel op te schijnen.
Over de grens verandert het landschap niet. Achter hoge heggen ligt een soort kasteeltje dat de Maxburg heet. Kastelen of echte landgoederen tref je hier niet veel. En iets als ‘herenboerderijen’, zoals we die van het noorden van Nederland kennen, die zie je ook niet. Wel echte boeren-industrie: megastallen. Die hebben meestal een heel saai boerderette-achtig huis erbij staan. Aan het einde van de Maxburgdreef, in de wei in de zon, een mooie taps toelopende grenspaal.
Dan kilometers lang boerenweggetjes in het Vlaamse land, net zuidelijk van de grens. Tussendoor kom ik voorbij grensovergangen waar je, afgezien van veranderende verkeersborden, domweg nauwelijks ziet dat je de grens over gaat.
Dan is daar de weg tussen Zundert en Wuustwezel. Dit is een brede provinciale weg. Pal op de grens wordt de tweebaansweg aan de Belgische kant veel breder en tegelijkertijd rommeliger. Het is een lelijk industrieel gebied hier bij grensovergang Wuustwezel. Maar aan de Belgische kant kan ik gauw weer een boerenweg kiezen en rijd weer in stil en zonnig landbouwgebied verder. Ik zoek weer even een kleine grensovergang op en zie daar zowaar, langs een heel klein beekje, twee oude grenspalen staan. Ook staat hier precies bij de grenspalen een grote eik langs de weg. Zou dit nu een ‘grensboom’ zijn? Of is ’t gewoon toeval?
Geleidelijk wordt het land leger. Ik zie nauwelijks bomen meer, alles is heel open en groen. Ook de boerderijen zijn weg: een heel wijds land. De grens loopt, een paar honderd meter noordelijker, met me mee naar het westen. Heerlijk fietsen hier! Maar ja… zon erbij, windje mee. Je piept wel anders als je hier met gure tegenwind fietst!
Vijf kilometer verderop maakt de grens een 90-graden-hoek naar het noorden en daar zie ik een uitkijktoren staan. Naast deze uitkijktoren wederom een herdenkingspunt van de Dodendraad.
In de toren is veel te lezen over dit gebied dat ‘De Maatjes’ heet en waar vroeger veel turf is gewonnen. Ze doen hier nu veel aan het herstel van de vroegere natuur. Her en der zijn vennetjes te zien.
De omgeving van Nieuwmoer en De Maatjes is een uniek landschap waar heden en verleden elkaar tegenkomen. De invloed van de mens door de eeuwen heen is nog steeds zicht- en tastbaar. Het huidige landschap heeft veel, gecombineerde, functies: erfgoed, natuur en landbouw. Zo wordt bij het beheer van het natuurgebied rekening gehouden met de turfwinningsgeschiedenis. Landbouwers zetten zich in voor de weidevogels en via de uitkijktoren kan iedereen van het landschap genieten.
Het is een Natura 2000-gebied; continu moet de balans gezocht worden tussen landbouw- en natuurdoeleinden.
Er is hier in de verre omtrek vijf eeuwen lang turf gewonnen. De turf werd met lange, smalle, onbemande turfschuiten over turfvaarten vervoerd naar de grote uitvoerhavens in Bergen op Zoom, Roosendaal en Breda. In de zoektocht naar turf werd een hele landschapslaag afgegraven. Dit veenpakket was wel drie meter dik en is volledig verdwenen. Alleen in het rietmoeras in De Maatjes is nog wat veen te vinden.
Nadat de turfgravers vertrokken waren, lag de streek er woest en moeilijk doordringbaar bij. Halverwege de 19e eeuw begon men met de aanplant van grote bossen. Vanaf 1900 werden de gronden grootschalig omgezet naar landbouwgrond.
Ook hier liep tijdens de Eerste Wereldoorlog de Dodendraad door het gebied. Bij Wuustwezel zijn minstens zes mensen geëlektrocuteerd door deze grensversperring.
Gebruikte informatie
* Matjens, Nederland, Wikipedia
* De Maatjes, België