Het grenspark ligt op het grondgebied van de gemeenten Woensdrecht, Kalmthout, Stabroek en Essen. Het ligt even ten oosten van de Brabantse Wal, de overgang tussen het lage Zeeuwse land en de hogere zandgronden van Brabant. In het gebied liggen enkele landbouwenclaves met weilanden.
[6 november 2020] Aan het eind kom ik, noordelijk van Huijbergen, over een boerenweg waar de grens pal door een boerenschuur loopt. Ik tref daar een grenspaal waarover op een bordje iets te lezen is. Dat bevestigt mijn vermoeden: de palen staan vaak niet exact op de grens. Hier kon dat ook niet (meer), want dan zou-ie midden op de weg staan: ‘kijk maar (maar wel voorzichtig), midden op de weg in het asfalt zit een rond metalen plaatje, dat de exacte grens aangeeft’.
Verderop bij een kruising staan, met de rug naar elkaar, twee borden waarop aan de ene kant de Belgische corona-maatregelen opgesomd staan en aan de andere kant de Nederlandse. Zo op ’t eerste oog eigenlijk nauwelijks van elkaar verschillend.
Voorbij Huijbergen ga ik nog een keer de grens over en daarna weer terug naar Nederland. Nu begint het grootste – onverwachte – avontuur van vandaag: De Kalmthoutse Heide.
In mijn eigen routeplanning had ik niet voorzien op wat voor terrein ik terecht zou komen. In ieder geval: ik had niet gerekend op een mountainbiketrail dwars door het heuvelige bos. En dat was het dus wèl! Bovendien had ik pas in de gaten, dat ’t echt een struggle ging worden, toen ik al te ver was om nog weer terug te gaan. Soms had ik met m’n fiets te doen. Maar m’n Koga heeft ’t goed gehouden. Stuiteren was ’t soms, door diepe gaten, over boomwortels. Ik moest de kop er goed bij houden.
Ook midden in het bos en op de hei kwam ik soms weer grenspalen tegen. Eígenlijk was ’t prachtig fietsen hier, maar ja… je kunt beter wel schokdempers hebben. En misschien bredere wielen. Ik kwam daar natuurlijk ook niemand tegen ‘zoals ik’; alleen maar stoere, fanatieke mountainbikers.
Ondertussen heb ik prachtige foto’s gemaakt van deze Kalmthoutse Heide.
Dat de natuur niet in begrenzingen denkt of groeit, is duidelijk in dit natuurgebied. Het ligt aan weerszijden van de Belgisch-Nederlandse grens en omvat ongeveer 60 km².
Het Grenspark Kalmthoutse Heide heeft zijn huidige vorm te danken aan de gebeurtenissen tijdens het einde van de laatste ijstijd. Toen voerden de westenwinden grote hoeveelheden zand aan. Daardoor werden duinen gevormd, die – zolang het zand niet werd vastgehouden door begroeiing – naar het oosten wandelden. Vanaf de Brabantse Wal strekt dit duingebied zich 25 kilometer naar het oosten uit. Het nationaal park is door die duinen reliëfrijk.
In het Vlaamse deel van het park is heide en stuifzand bewaard gebleven. Het Nederlandse deel is vanaf het eind van de 19e eeuw voor een groot deel met naaldbomen beplant. Om de terreinen aan beide zijden van de grens beter met elkaar te verbinden is een deel van het Nederlandse bos gekapt. De vennen in het gebied zijn ontstaan doordat op sommige plaatsen het zand tot aan het grondwater werd weggestoven. Er zijn ook vennen, die hun oorsprong vonden in het afgraven van veen of zandwinning.
Het grenspark is een afwisselend gebied met bos, heide, stuifduinen en een groot aantal vennen. De verscheidenheid in planten en dieren in het gebied is groot.
De Brabantse Wal ligt westelijk tegen de Kalmthoutse Heide aan. Het is een opvallende verhoging in het landschap van zuidwest Noord-Brabant (op de grens met Zeeland en de Belgische provincie Antwerpen). Het meest opvallend is de steilrand: een abrupte overgang van de hoger gelegen zandgronden naar de lager gelegen zeekleipolders. Deze steilrand slingert van Ossendrecht langs Hoogerheide, Woensdrecht, Heimolen, Bergen op Zoom en Halsteren. De steilrand, ook wel hoge rand en zoom (denk aan Bergen op Zoom) genoemd, is waarschijnlijk ontstaan door erosie door de rivier de Schelde en de zee. De rand bereikt hoogten van ongeveer 20 meter boven NAP.
Het duidelijkst zicht op de Brabantse Wal krijg je na het verlaten van het natuurgebied voorbij Putte, als je bij Plaatsluis het Moretusbos uit rijdt.
Gebruikte informatie
* Grenspark Kalmthoutse Heide
* Kalmthoutse Heide
* Brabantse Wal