[6 november 2020] Parallel aan de A12 draai ik België weer in en krijg te maken met een uitgebreid vervoersvoorzieningengebied. Ik rijd een grote industriële brug op die over het Schelde-Rijnkanaal gaat. Dit Schelde-Rijnkanaal steekt door Zuid-Beveland heen en verbindt zo Antwerpen met Rotterdam. Vrachtschepen kunnen zo het getijdengebied in de Westerschelde omzeilen.
Hier is alleen maar havengebied om me heen.
De harde grens tussen Brabant en Zeeland tref ik niet, want die ligt pal tegen de noordzijde van het Schelde-Rijnkanaal aan. Als ik daar was gaan fietsen, dan was ik ergens doodgelopen. En het gaat me natuurlijk ook niet om de provinciegrens.
Wel kom ik langs een ander heel markant plekje: de grenspaal op de dijk van de Schelde. Het voelt éven een beetje alsof je na een lange landtocht bij zee bent gekomen. Bovenop die dijk kijk je heel ver over heel veel water heen. Grote zeeschepen komen voorbij. Aan de overkant het moerassige land in Zeeuws-Vlaanderen: het Verdronken land van Saeftinghe.
Ik sta op de dijk een tijd naar het water en de schepen te kijken.
Dan de finale voor vandaag: door het havengebied naar Antwerpen, ruim 25 kilometer met alleen maar industrie! Later, fietsend door dit gebied, krijg ik veel verschillende chemische luchtjes in m’n neus; sommige vies, andere best lekker.
Na tien kilometer kijk ik nog even rond bij Fort Lillo, dat er erg verlaten bij ligt – coronatijd. Het is een bijzondere ‘oase’ te midden van de industrie.
Fort Lillo heeft in het verleden een belangrijke militaire rol gespeeld. Het Fort (destijds een schans) werd in 1578 op instigatie van prins Willem van Oranje door de Antwerpenaren gebouwd. Het was bedoeld om de stad beter te kunnen beschermen tegen een te verwachten Spaanse aanval. Antwerpen behoorde toen tot de opstandige steden in de Nederlanden. De stad was een bolwerk van de Reformatie en had zich ontwikkeld tot een grote wereldhaven. In 1584 zag een Spaanse troepenmacht onder leiding van Mansfeld en Mondragon geen kans om het fort te veroveren.
Fort Lillo is het enige overgebleven deel van het dorp Lillo. Het omliggende polderlandschap werd grotendeels onteigend voor de havenuitbreiding.
In (Zeeuws-) Vlaanderen en Bergen op Zoom kent men het gezegde “van Lillo komen”, wat zoveel betekent als “je dom houden”. De verklaring van dit gezegde is onduidelijk. Volgens een overlevering vindt het zijn oorsprong in het (ontkennende) gedrag van de inwoners van Fort Lillo na een aan hen toegeschreven roofoverval op een boerderij te Waarde (Zuid-Beveland). Maar ook goed denkbaar is, dat de bewoners van Lillo vroeger als dom werden beschouwd omdat ze vanwege de geïsoleerde ligging van het fort slecht op de hoogte waren van allerlei maatschappelijke ontwikkelingen in Nederland. Hetzelfde werd echter ook van de omwonende Belgen gezegd.
Lillo staat in de lijst van de 50 mooiste dorpen van Vlaanderen.
Na de val van Antwerpen op 15 augustus 1585 bleef het fort Lillo, samen met het Fort Liefkenshoek op de linkeroever van de Schelde, in handen van de opstandelingen in de Noordelijke Nederlanden. In de loop der geschiedenis onderging dit bolwerk nog veel veranderingen, zoals op basis van een bestek van David van Orliens in 1609. Bij de Vrede van Münster in 1648 werd het fort als vesting van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden erkend.
Onderweg naar Antwerpen steekt de ene pedelec (of anderszins snelle fiets-met-ondersteuning) na de andere mij voorbij. Dit is dan ook een prima fietstraject als je ergens in de havens werkt en in de stad woont. Twee keer moet ik een hele sluis omrijden, omdat aan ‘mijn’ kant de brug steil omhoog staat, met grote schepen in de sluis.
En dan rijd ik een dijkje op en ligt daar ineens Antwerpen voor me. Een mooi gezicht! De torens en de nieuwbouw bij ’t Eilandje; ik zie daar ook het fraaie nieuwe museum staan. Tien minuten later fiets ik langs Het Steen en nog even later ben ik op de Grote Markt.
Om de grens te vervolgen is het zaak om aan de andere kant van de Schelde aan de zuidgrens van Zeeuws-Vlaanderen te komen. Dat is enigszins problematisch. Bruggen over de Schelde zijn er niet. Althans…. nòg niet! Juist eind 2020 is besloten, dat er een fiets- en wandelbrug gaat komen ter hoogte van de Kennedytunnel, zuidelijk van het centrum van de stad.
In het noordelijk havengebied is ter hoogte van de oude forten Lillo en Liefkenshoek, aan de overkant, een snelwegtunnel (A12). Daar kun je met de fiets niet in.
Denk je aan een mogelijkheid om noordelijk langs de Schelde te komen, dan ben je nog veel verder van huis (of beter: de grens). Dan moet je om de Westerschelde heen. Heel soms, in de zomertijd, gaat een voetveer van Kruiningen naar Perkpolder (in het oosten van Zeeuws-Vlaanderen) waar vroeger zelfs een autoveerdienst was. Maar nu is daar de Westerscheldetunnel naar Terneuzen. Die is ook niet geschikt voor fietsers. Dan is de enige verbinding aan de westkant: Vlissingen-Breskens. Daar ben je overigens wel vlakbij als je helemaal aan het einde van de grenstocht bent; da’s nog enige dagen te gaan. Dus: de grensfietstocht gaat via het centrum van Antwerpen; ruim 25 kilometer vanaf het noordelijkste havengebied waar de grenspaal staat. In het centrum van Antwerpen tref je aan de Schelde, vlak voorbij het stadskasteel Het Steen, de monumentale voetgangers- en fietserstunnel die je naar de overkant van de Schelde brengt. Vanaf daar langs ‘Linkeroever’ noordwaarts naar Zeeuws-Vlaanderen.
Tot slot: er is nog een heel specifieke grensgerelateerde ervaring op te doen in Antwerpen: een bezoek aan het Nationaal Museum van Douane en Accijnzen. Nou moet ik bekennen, dat ik het museum zelf dus (nog) niet heb bezocht. Dit is de introtekst op de website: “De meesten onder u kennen douaniers enkel als ambtenaren die zonder blozen in uw reisbagage snuffelen. Meestal is dát ook niet het moment om uitgebreid uit te leggen waarom we dat doen. Die kans nemen we te baat tijdens de museum rondleiding en wedden dat u er nadien een totaal andere mening op na houdt?”
Gebruikte informatie
* Schelde-Rijnkanaal
* Fort Lillo, Wikipedia
* Haven van Antwerpen, Wikipedia
* Antwerpen krijgt fiets- en wandelbrug over de Schelde, ATV.be, 7 december 2020