Tot 2012 bevond zich in het centrum van Overdinkel, een kleine kilometer van de grens bij Tiekerhook, het ‘Grenshistorisch Smokkel- en Textielmuseum Overdinkel’. Het smokkelmuseum is in 2004 bijgevoegd bij een toen al bestaand textielmuseum (over hoe Twente lang in het teken heeft gestaan van de textielindustrie). In 2012 is het museum tot de grond toe afgebrand.
[18 augustus 2020] Ik fiets weer aan de Duitse kant van de grens door een buitenwijk van Gronau. Ik draai wat tussen de straatjes in deze rare, rommelige en sfeerloze ‘oude nieuwbouwwijk’, het lijkt wel een Ossie-wijk hier. En ineens sta ik op de Dubbeleweg, bij de grens. Er staat een bordje dat informatief acht slaat op het verleden van de smokkelarij. Maar het is vooral het fenomeen grens dat hier even weer tot mij spreekt: dit soort grens, daar houd ik van. Zo’n grens waar enerzijds niks bijzonders aan is. En anderzijds zie je met ’t blote oog gekke verschillen, die totaal achteloos van hun aanwezigheid getuigen. De baksteen, het asfalt, de sloot.. ja, het lijkt verdorie wel of zelfs sprake is van net even een andere kleursamenstelling van het totale plaatje..
De Dubbeleweg is een aardig fietspad van een kilometer lang, tot hij doodloopt op een heel non-descripte grensovergang: de ‘grote’ grensovergang tussen Overdinkel en Gronau, met een paar grote winkels òp de grens. Een erg lelijk en rommelig gebied. De Duitse kant van de Dubbeleweg heet Tieker Diek, de plek van de grensovergang wordt Tiekerhook genoemd. De grote grenspaal staat gevangen tussen dikke lelijke stalen hekwerken.
Inmiddels wordt me duidelijk dat er een hele franchise bestaat die ‘Die Grenze’ heet, die vooral ‘medicamente’ verkoopt. Ook bij Glanerburg en Nordhorn trof ik deze winkel.
Overdinkel kent een rijke smokkelgeschiedenis. Boter, koffie, kleding en schoenen werden in een ver verleden hier allemaal de grens over gesmokkeld. Het is die tijd waaraan het dorp de bijnaam ‘smokkeldorp’ te danken heeft.
De aanleiding voor het smokkelmuseum was LAGA 2003, een groot grensoverschrijdend cultuurevenement. Het museum maakte deel uit van een complex met ook een groot restaurant. In het smokkelmuseum trof je veel attributen en verhalen aan die met de smokkelpraktijken te maken hadden. Bovendien was er een filmzaaltje, waar je filmbeelden over de smokkelarij kon bekijken. Het museum en het restaurant zijn, samen met het woonhuis van de eigenaar, op 16 augustus 2012 volledig afgebrand. Het perceel in het hartje van het dorp ligt er nu nog steeds braak bij.
Enige jaren na de brand heeft de gemeente Losser een werkgroep opgericht om het smokkelverleden weer op de kaart te krijgen. In januari 2020 vond er een grote smokkelbeurs plaats. Bij deze gelegenheid heeft wethouder Harry Nijhuis namens de gemeente Losser verteld, dat de gemeente Losser onderzoekt of opnieuw een smokkelmuseum in Overdinkel kan worden ingericht. Op de beurs lieten studenten hun uitgewerkte plannen zien voor een escape room in Overdinkel met het thema smokkelen. Ze hopen dat deze een plekje kan krijgen in het Kulturhus, waar deze beurs werd georganiseerd. Ondertussen wordt gewerkt aan een smokkelfietsroute en worden podcasts gemaakt over bijzondere plekken die zich daarvoor lenen.
Uit Tubantia, 7 april 2021: Overdinkel krijgt Smokkelfilm:
“Er bestond al een film over het smokkelverleden van Overdinkel. Maar die was oud, zwart-wit en niet heel toonbaar meer. Tijd voor een nieuwe, dacht het bestuur van Bruisend Overdinkel. Zodra de coronamaatregelen het toelaten, gaat Smokkelfilm in première.”
Verderop in het artikel komt Tubantia ook terug op de plannen voor het museum. Er is nog niet veel over te zeggen; een haalbaarheidsonderzoek wordt uitgevoerd: “Het gaat trouwens ook geen smokkelmuseum heten, maar Grensstreekmuseum. Het wordt iets kleinschaliger en dient tegelijkertijd als startpunt naar andere activiteiten die gerelateerd zijn aan het smokkelen. Denk aan het smokkelpad en de smokkelfietstocht.”
Vanaf de grens bij Tiekerhook, aan de Duitse zijde van de grens, richting het westen fietsend kom ik verderop in een heel stil gebied. Zowel noordelijk als zuidelijk zijn flink bebouwde agglomeraties, maar hier is ’t prachtig groen en landelijk. En daar is ineens de Dinkel weer! Ik ga er overheen en onder me klotst en klettert de Dinkel een stuk naar beneden; het lijkt wel een waterval. Hier ga ik over de grens terug naar Nederland en gaat het fietspad een mooi stukje over de Dinkeldijk; de Dinkel fungeert hier als grensrivier. Verderop niet meer, daar kom ik in Glane aan. Glane is een heel klein dorpje. Dit in tegenstelling tot Glanerbrug, dat een heel stuk groter is. In Glane is verder niks te zien. De Glanerbeek komt hier in de Dinkel uit.
Door een stil Duits landelijk gebied kom ik daarna uit bij de drukke onooglijke grensovergang bij Glanerbrug. Rijd je daar rechtdoor, dan rijd je zo Enschede in, maar dat is niet mijn bedoeling.
Gebruikte informatie
* Overdinkel (1), Opdegrens.eu
* Overdinkel (2), Opdegrens.eu
* Overdinkel (3), Opdegrens.eu
* Het Smokkelmuseum, Overdinkel (vóór de brand), Opdegrens.eu
* Smokkelmuseum na de brand, Opdegrens.eu
* Smokkelbeurs Overdinkel groot succes, Hallo Losser, 4 februari 2020
* Mogelijk nieuw smokkelmuseum in Overdinkel, RTV Oost, 30 januari 2020
* De website van de OVGC (Overijsselse Grenspalen Verzamelaarsclub) bevat zeer uitgebreide informatie over alle grenspalen, ook die tussen Overdinkel en Glanerbrug. Kijk daar verder.
* Overdinkel krijgt ‘Smokkelfilm’; ‘voorlopig nog geen grote première’, Tubantia, 7 april 2021
(laatste redactie: 12 april 2021)