[8 november 2020] Een paar kilometer verderop kom ik bij de grensovergang van het buurtschap Posthoorn en kan ik door de dijk naar het noorden, naar het Nederlandse Philippine. Dit dorp ligt vanaf hier één kilometer verderop. Ik had ergens een boekje zien liggen met de titel ’52 mooie dorpen’, dorpen her en der in heel Nederland, waar ook dit dorpje tussen stond. Dus ik ben erg benieuwd.
Geen idee wat de afdeling PR van de gemeente Terneuzen heeft betaald voor bovengenoemde promotie, maar helaas… het slaat nergens op. Philippine mag dan geschiedenis hebben, er is erg weinig moois te zien in het dorpje. De smalle straatjes geven een beetje zicht op de geschiedenis, maar de huizen zijn uit de 20e eeuw, en meest onooglijk.
Het buurtschap Posthoorn ontleent z’n naam aan de herberg die hier vroeger was. Dat geldt ook voor Maagd van Gent, een grensbuurtschap ietsje verderop; ook hier stond een herberg met die naam.
Nog tot en met de jaren ‘60 passeerde hier dagelijks een aantal vrachtauto’s de grens met verse mosselen uit Yerseke naar bestemmingen in België. Ook de Boekhoutse vissers kwamen aangifte doen van de door hen gevangen garnalen en vis. Grensboeren met land of weidegrond aan beide zijden van de grens maakten gebruik van het kantoor in Philippine voor het doen van oogstaangiften of grensbeweiding van koeien of schapen. Dit ging allemaal zo door tot in 1970 de Benelux werd opgericht. Het vrije grensverkeer kwam op gang, de slagbomen verdwenen. Er bleef nog wel een surveillancedienst. Vanaf 1978 kwamen ook Belgische douaniers voor surveillance in het grenskantoor werken. Tot dan toe hadden zij gewerkt vanuit Boekhoute, anderhalve kilometer zuidelijk. De Belgische douaniers waren zeer fanatiek en controleerden menige kofferbak van passerende automobilisten.
Voorbereidend op een Verenigd Europa werden in 1988 de kleine grenskantoren tussen Nederland en België gesloten. Nu is hier alleen nog een grenspaal te zien, verder herinnert niets meer aan de grensfunctie.
Philippine, ruim 2000 inwoners en nu bij Terneuzen horend, is geen dorp maar zelfs een stadje. Philippine staat bekend als ‘mosselstad’, een titel die is overgehouden aan de vroegere haven die in verbinding stond met de Westerschelde. Philippine dankt haar naam aan Philips I, regent over de Zuidelijke Nederlanden in de 15e eeuw. Jeronimus Laureijn, Heer van Watervliet (net aan de Belgische kant liggend), liet de Philippine-polder aanleggen en stichtte aan de noordzijde het stadje. Hij had plannen om hier een grootse havenstad te bouwen voor het Graafschap Vlaanderen, die zou kunnen concurreren met die van het Brabantse Antwerpen. Zijn vroegtijdige overlijden en de Tachtigjarige Oorlog zorgden ervoor dat Philippine dit nooit werd.
Philippine was wisselend in handen van de Staatsen en de Spanjaarden en werd als vesting uitgebouwd met een kasteel, vier bastions en een havenpoort. Deze kwam uit op de Braakman, die in open verbinding stond met de Schelde en de Noordzee.
In 1816 werd de vesting opgeheven. In de 19e eeuw ontwikkelde Philippine zich tot een bloeiende plaats van vissers en mosselkwekers. De Braakman verzandde geleidelijk en omstreeks 1900 werden polders aangelegd waardoor de open verbinding met de Braakman werd verbroken.
Door de aanleg van het Philippinekanaal kon de visserij echter blijven bestaan. Philippine werd een belangrijk centrum voor de mosselvangst. In het topjaar 1911 werden maar liefst 130.727 balen mosselen op de kaden gelost!
Ook de vissers uit het Belgische Boekhoute voeren op de haven van Philippine.
Philippine verloor later geleidelijk zijn belangrijke positie aan het groeiende Terneuzen, dat direct aan de Westerschelde ligt. De afdamming van de Braakman in 1952 betekende het einde van de mosselcultuur. Tijdens de Watersnoodramp van 1953 behoedde deze afsluitdam echter het achterland van Zeeuws-Vlaanderen voor een overstroming.
Philippine werd een forensenstadje; alle vestingwerken zijn gesloopt om plaats te maken voor nieuwe woonwijken. De haven is gedempt. Wat bleef is de faam van de mosselrestaurants: er zijn acht mosselrestaurants in Philippine. In het mosselseizoen (augustus-april) komen bussen vol toeristen naar Philippine om in één van deze restaurants van een mosselmaaltijd te genieten.
Gebruikte informatie
* Douane en geschiedenis in Philippine
* Philippine, Wikipedia
* Mosselrestaurant De Oude Haven
* Mosselstad.nl
* ‘Philippine is dé plek voor mosselen! Geen twijfel mogelijk!’, Omroep Zeeland, 23 augustus 2017
* Posthoorn (grensbuurtschap), Wikipedia