Een zijarm van de Westerschelde reikte tot omstreeks 1600 helemaal tot het Belgische dorp Boekhoute, ongeveer een kilometer zuidelijk van de grens met Nederland. Boekhoute had toen een haven en was een vissersdorp. Deze zijarm was de Braakman. Door aanleg van dijken kwam Boekhoute een stukje landinwaarts te liggen.
[8 november 2020] Ik ga terug naar Posthoorn en daarna verder westwaarts op de grens. Bij het Belgische Boekhoute kom ik langs een vroegere haven. Nu is ’t hier ingepolderd, maar een foto van ruim honderd jaar geleden toont hoe hier de schepen nog van zee konden komen. De schepen gingen via de Braakmankreek richting de Westerschelde. Op enkele borden staan foto’s uit de Eerste Wereldoorlog waarop je hier de Dodendraad ziet lopen.
De dijk kwam te liggen waar nu de grens is. Het buurtschap dat daar ontstond, werd Haven genoemd. Dit was de nieuw plek waar de vissers van Boekhoute met hun schepen vertrokken.
Aan het einde van de 18e eeuw moest, na de indijking van de Grote Isabellapolder, de haven opnieuw verhuisd worden. De nieuwe haven bleef echter steeds verder verzanden. Naast verzanding speelde ook het uit elkaar vallen van de Nederlanden de Boekhouter visserij parten. Vóór de Belgische onafhankelijkheid mochten de Boekhoutse vissers in alle binnenwateren van Zeeland vissen. Nadien konden ze enkel nog in de Braakman en in de Westerschelde vissen.
Tot 1914 bleef, ondanks grote moeilijkheden, de nieuwe haven in gebruik. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de haven door de Duitsers afgesloten. Het dorp lag in België, terwijl de haven in Nederland lag. België was in oorlog en Nederland mengde zich niet in de strijd. De Duitsers sloten de haven af omdat ze vreesden dat het grensdorp en de haven gebruikt zouden worden voor het overbrengen van militaire informatie.
Na de Eerste Wereldoorlog werden de polders verder uitgebreid waardoor de Boekhouter haven nog verder naar het noorden moest verplaatsten. Inmiddels was de haven, nu Isabellahaven genaamd, 2,5 kilometer van Boekhoute verwijderd.
In het begin van de 20e eeuw leefden nog 700 Boekhoutenaren van de visvangst. Aan het einde van de jaren ‘30 telde Boekhoute nog 50 visserssloepen. De Braakman bleef verder verzanden en tijdens de Tweede Wereldoorlog werden door Nederland geen baggerwerken uitgevoerd in de Braakman.
In de zomer van 1952 werd de Braakman, de verbinding tussen de vissershaven en de zee, afgesloten. Een kustlijn van 28 kilometer, westelijk van Terneuzen, werd hiermee verkort tot slechts 2,7 kilometer.
Boekhoute was echter bij wet nog altijd een officiële vissershaven en had volgens het oude onafhankelijkheidsverdrag uit 1839 het recht op toegang tot de Westerschelde. Een beperkt aantal vissers ging door met visvangst vanuit Terneuzen en vervoerde de vis over een tractaatweg (zonder tol of douane te betalen) via Philippine tot in het dorp.
Anno 2003 waren nog tien vissersboten die onder Boekhoutse vlag vanuit Terneuzen uitvoeren. De boten lagen in Terneuzen of Breskens en waren te herkennen aan het opschrift BOU (naar de oude schrijfwijze Bouchaute). In 2018 zijn de laatste twee Boekhouter vissers gestopt. Op YouTube is een mooie reportage te zien over het afscheid van de visserij in Boekhoute; de laatste twee vissers waren toen nog in bedrijf. Als je het dorp binnenkomt, dan lees je op een bord ‘Vissersdorp zonder haven’. Een vissersdorp herken je hier niet, maar naast de kerk staat wel de BOU-8, een voormalige Boekhouter vissersschip (een Lemmeraak), uit 1928. Deze is inmiddels als monument geclassificeerd.
Er is echter een probleem: de boot heeft, ook op het land, onderhoud nodig. De kosten zijn zo hoog, dat de gemeente het niet kan/wil betalen. De boot staat nu te koop. De bevolking is hier niet blij mee. Maar het is niet ondenkbaar dat de BOU-8 binnenkort toch weg is uit Boekhoute.
>> Bericht in januari 2021: BOU-8 wordt toch gerestaureerd!
Gebruikte informatie
* Boekhoute, Wikipedia
* Haven van Boekhoute, Wikipedia
* Bouchauterhaven, Wikipedia
* Braakman, Wikipedia
* Eerbetoon aan een vissersdorp zonder vissers, PZC, 22 oktober 2019
* Boukhoute was ooit een haven
* Boekhoute, het vissersdorp zonderhaven, YouTube
* Boekhoute wil niet scheiden van BOU-8
* Boekhoutse BOU-8 vissersboot wordt na jaren dan toch gerestaureerd (VRT – NWS, jan.’21)
Laatste redactie: 9 augustus 2021, link naar nieuws over restauratie BOU-8