Eede kreeg landelijke bekendheid toen Koningin Wilhelmina hier, na haar bijna vijf jaar lange ballingschap in Engeland tijdens de Tweede Wereldoorlog, op 13 maart 1945 voor het eerst weer voet op Nederlandse bodem zette. Op 13 maart 1954 werd hier het Nationaal Monument ‘De Nederlandse Maagd’ ter herinnering aan deze gebeurtenis door Koningin Juliana onthuld.
[8 november 2020] Richting Sint Kruis fiets ik over een fietspad naast een autoweg. Dit is het minst aantrekkelijke stuk van vandaag. Maar hier tref ik wel een verkrotte stenen schuur in het mosterdveld waar struiken uit groeien. Een prachtig plaatje, waarvoor ik graag even het veld in loop. In Sint Kruis een bijzondere stokoude kerk met een enorm dikke toren. De onafgebouwde toren met haakse steunberen en stompe spits wordt, vanwege zijn merkwaardige vorm, De Peperbusse genoemd. De kerk en toren stammen uit de 14e eeuw. Het is een rijksmonument.
Even verderop draai ik voor het laatst nog eens naar het oosten om een zuidelijk puntje van de grens mee te pikken. Dit punt ligt bij het Belgische Sint-Laureins. Vanaf hier ga ik straf naar het westen, naar Eede. Bij Eede is bij de grens een mooi grensfietspad.
Eede lag bij het einde van de bezetting in de frontlinie. De Canadezen lagen achter het Leopoldkanaal, en het één kilometer noordelijker gelegen Eede was nog bezet. Op 12 september 1944 werden op de kerk granaten afgevuurd. De Duitsers evacueerden Eede op 17 september 1944, waarna ze een groot deel van het dorp verwoestten om vrij schootsveld te krijgen. De Canadezen deden de rest van de verwoestingen. Toen het dorp op 18 oktober 1944 werd bevrijd was 90% van de huizen verwoest.
De reden voor het juist hier terugkeren van de koningin – overigens was dit strikt geheim gehouden – was dat deze plaats, zoals de hele streek, door het oorlogsgeweld zo uitzonderlijk zwaar getroffen was.
De koningin stapte onder luid gejuich van de plaatselijke bevolking over een van witte meel getrokken streep, een inderhaast aangebrachte symbolische aanduiding van de landsgrens.
Jaren later schreef Wilhelmina in haar memoires dat de grensoverschrijding in Eede één van de grootste gebeurtenissen uit haar leven was geweest.
Bij de grens bij Eede (hoek Grenspad – Scheidingstraat) heeft eens een huis gestaan, dat bij Nederland behoorde. De voordeur kwam uit op de Nederlandse straat. Het huis zelf lag echter op Belgische grond. Dat was indertijd, in 1843 toen de grenzen definitief bepaald werden, zo geregeld.
In de Tweede Wereldoorlog is het huisje echter verwoest en er is nooit weer een huis op die plek gebouwd. In plaats van een kleine grenscorrectie te regelen, zijn hier vier hulpgrenspalen (349A t/m 349D) geplaatst, die de omtrek van het vroegere huisje tonen: nog steeds is dit Nederlands grondgebied. (Wel jammer, dat Google Maps deze grensanomalie niet laat zien, terwijl ik enige malen wel zo’n variant aan de Duitse grens trof die wèl zichtbaar was op Google Maps.)
Ook in Eede, aan de Brieversstraat, staat nog een luchtwachttoren. Ernaast bevindt zich ook een later gebouwde ondergrondse BB-schuilbunker. Bovenop de toren is het uitkijkplatform, dat bestaat uit een open ruimte van 3 bij 3 meter met een 1,5 meter hoge borstwering. Op de borstwering staan windrichtingen geschilderd als hulpmiddel bij de oriëntatie. Aan de westzijde van het uitkijkplatform is een overdekte schuilnis met houten bankjes.
Gebruikte informatie
* Sint Kruis, Wikipedia
* Eede, Wikipedia
* Wilhelmina passeert landsgrens in Eede, verhaal op website Zeeuwse Ankers
* Over de grenspalen 349ABCD bij Eede, grens getrokken langs niet meer bestaand huis
* Luchtwachttoren Eede
* Wikiwand Eede