Sint Anna ter Muiden kreeg in 1242 al stadsrechten. De stad heeft ongeveer 50 inwoners en concurreert met het iets kleinere Staverden en het iets grotere Bronkhorst en Eembrugge om de titel ‘kleinste stad van Nederland’. Van deze plaatsen met historische stadsrechten kan alleen Sint Anna ter Muiden aanspraak maken op een, naar middeleeuwse maatstaven, stedelijk verleden.
[8 november 2020] Dan rijd ik Sluis uit naar de grens, ietsje naar het westen. Later zie ik pas op de kaart, dat ik daar bij de grensovergang van de grote weg naar Knokke (Brugge is hier maar 15 kilometer vandaan, Knokke ongeveer 5!) op het meest westelijke plekje van m’n hele grensfietstocht ben geweest. En dus op het meeste westelijke plekje van Nederland!
Tegen de grens aan ligt een dorpje waar ik nog nooit van had gehoord: Sint Anna ter Muiden. Maar dit dorpje, hooguit een stuk of dertig huizen, is een plek met allemaal oude monumentjes en een prachtig historisch dorpsgezicht. Ook staat hier een robuuste middeleeuws kerk, met een ontzettend stoere dikke toren. Een pareltje, dit kleine dorpje.
Sint Anna ter Muiden heette aanvankelijk Mude of Muiden. In de Middeleeuwen was het een belangrijke handelsstad en een voorhaven van Brugge. Na verzanding van de haven in de 14e eeuw kwijnde de stad weg ten gunste van Sluis, dat er nog geen kilometer vandaan ligt. In 1405 werd het stadje op de kerk na volledig platgebrand door de Engelsen. Bij vastlegging van de grens tussen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en de Spaanse Nederlanden, begin 17e eeuw, kwam het uiteindelijk net in de Republiek te liggen. Om het vervolgens te kunnen onderscheiden van het Noord-Hollandse Muiden, werd de naam van de beschermheilige aan de plaatsnaam toegevoegd.
De zware vierkante torenstomp van de Hervormde Kerk torent nog steeds boven de huizen van Sint Anna ter Muiden uit. Het is een overblijfsel van een 14e eeuwse gotische kruiskerk. Aan de sporen in de vier zijmuren kan men afleiden dat de toren was ingebouwd tussen het koor, het schip en twee dwarsarmen. De oude toren kan langs een wenteltrap worden beklommen. De hoogte toont aan hoe imposant het gebouw vroeger geweest moet zijn. Het kleine kerkje leunt wat schuchter tegen de joekel van een toren aan. Volgens sommige historici hadden torens als deze oorspronkelijk een houten spits, die na verscheidene brandstichtingen niet is herbouwd. Het interieur van het kerkje is grotendeels 17e eeuws.
Naast de imposante toren vind je in dit stadje het pittoreske 18e eeuwse stadhuisje en de Lodewijk XVI-waterpomp. Niet verwonderlijk dat hier heel wat kunstenaars zijn neergestreken. En recent zijn hier opnamen voor de Nederlands speelfilm over de Slag om de Schelde gemaakt. Een logische plek: je hoeft hier niet veel te doen om terug in de tijd te gaan. Sinds 1967 is Sint Anna ter Muiden een beschermd stadsgezicht.
Het stadje, hoewel nog tot 1880 een zelfstandige gemeente, stelde al in de 17e eeuw nauwelijks meer wat voor. Wat overbleef was de kleine, rustieke woonkern die het nog altijd is. En natuurlijk is er het bijzondere predicaat: Sint Anna ter Muiden is dus het meest westelijke stadje (of dorp) van heel Nederland.
Gebruikte informatie
* Sint Anna ter Muiden, Wikipedia
* Lijst extreme punten in Nederland
* Uitgebreide Wiki-pagina over Sint Anna ter Muiden
* Geschiedenis van Sint Anna ter Muiden